Tip:
Highlight text to annotate it
X
Có phải Diêm Vương Tinh là một hành tinh? Trước khi trả lời câu hỏi này, chúng ta nên nói đến
định nghĩa của thuật ngữ "hành tinh". Trở lại thời kì Hy Lạp cổ đại, họ cho rằng
Thủy Tinh, Kim Tinh, Hỏa Tinh, Mộc Tinh, Thổ Tinh, Mặt Trăng và Mặt Trời là những hành tinh.
Bởi vì chúng đi ngang qua bầu trời và tự tỏa sáng. Đây là điểm xuất phát tồi tệ về định nghĩa của từ này:
1) Nó loại trừ Trái Đất ra khỏi danh sách 2) Nó gộp nhiều thứ hoàn toàn khác nhau trong cùng một định nghĩa.
Nhưng nhiều người không biết được sự khác nhau giữa Mặt Trăng và Thổ Tinh, bởi vì
những "dụng cụ" thiên văn thời ấy vẫn còn bị giới hạn. (nhìn bằng mắt thường, độ phóng đại: x1)
Một ngàn năm sau, những người Hà Lan siêng năng đã chế tạo ra kính viễn vọng đầu tiên.
khiến cho các nhà thiên văn thời ấy trở nên hứng thú hơn rất nhiều. Họ, lúc bấy giờ, có đủ khả năng để sắp xếp lại...
Hệ Mặt Trời -- một thành tựu khoa học to lớn mà khó một ai có thể phản đối --
bằng cách tái phân loại các phần khác nhau: loại đi Mặt Trời và Mặt Trăng ra khỏi danh sách các hành tinh
và thêm vào Trái Đất. Bấy giờ, nếu vật thể quay quanh Mặt Trời, nó là một hành tinh.
Thời gian trôi qua, kính viễn vọng càng trở nên tốt hơn. Mỗi thế kỉ trôi qua,
một hành tinh mới được phát hiện, mang chúng ta đến với Hệ Mặt Trời vốn đã quen thuộc:
9 hành tinh quay xung quanh một ngôi sao. Nhìn vào hình mẫu này, nhiều người tự hỏi rằng
tại sao các nhà khoa học muốn loại bỏ Thiên Vương Tinh? Vấn đề là những hình ảnh như thế nào trong sách giáo khoa
là hoàn toàn sai. Hmm..., thực ra là không giúp ích. Họ muốn tạo cảm tưởng rằng các hành tinh
đều giống nhau theo kích thướng và khoảng cách. Thực tế khác xa như vậy...
Đây là Trái Đất, hành tinh của chúng ta, và đây là Mộc Tinh theo đúng như kích cỡ,
lớn hơn rất nhiều so với chúng ta thường nghĩ. Nếu chúng ta lấy sơ đồ này, điều chỉnh
theo đúng kích cỡ, sơ đồ sẽ giống như thế này. Nếu bạn không xem video này trên
màn hình fullscreen HD, bạn có thể không thể thấy sao Diêm Vương.
Vậy nên sự khác nhau về kích cỡ là rất lớn và Diêm Vương Tinh là hành tinh bé nhất. Không những vậy,
nó còn nhỏ hơn cả 7 vệ tinh: Triton, Europa, Mặt Trăng, Io, Callisto,
Titan, và Ganymede. Ngay cả khi bạn muốn sửa chữa khoảng cách tương đối
giữa các hành tinh, rắc rối vẫn còn xảy ra. Hãy nghĩ về điều đó. Nếu Sao Mộc gần như thế so với Trái Đất,
nó không phải là một chấm nhỏ trên bầu trời mà sẽ trở nên áp đảo -- Vậy nên Sao Mộc
cách rất xa Trái Đất. Nếu muốn vẽ nên một sơ đồ chính xác hơn, đó sẽ là một thử thách.
Nếu bạn muốn chiều dài tờ giấy này tượng trưng cho khoảng cách từ sao Thủy đến sao Diêm Vương.
Sao Mộc chỉ to bằng một hạt bụi trên tờ giấy, còn sao Diêm Vương chỉ to bẳng... một con vi khuẩn.
Nhưng nếu chỉ loại trừ Sao Diêm Vương chỉ vì quá nhỏ bé và quá xa xôi thì không đủ lý do...
và nhanh chóng đưa chúng ta đến hội "BẢO VỆ SAO DIÊM VƯƠNG". Nếu muốn biết Diêm Vương Tinh thuộc loại gì,
chúng ta nên bàn tới một hành tinh mà bạn chưa từng nghe đến: Ceres.
Vào năm 1801, các nhà thiên văn tìm thấy một hành tinh mới ở một khoảng trống rộng lớn giữa Sao Hỏa và Sao Mộc
-- Đấy là một hành tinh nhỏ, nhưng các nhà khoa học ưa thích nó dù sao chăng nữa và đặt tên là Ceres.
Năm kế tiếp, họ tìm thấy một hành tinh nhỏ khác trong cùng khu vực và đặt tên nó là Pallas.
Vài năm sau, họ tìm thấy hành tinh thứ ba, Juno, và hay thay hành tinh thứ tư, Vesta.
Trong một vài thế kỉ, trẻ em phải học tên 11 hành tinh trong hệ Mặt Trời.
Nhưng các nhà Thiên Văn vẫn tìm thấy nhiều thiển thể khác và trở nên bất tiện hơn
khi gọi chúng là hành tinh vì chúng tương đương nhau và hoàn toàn khác với những hành tinh
Một thể loại mới được: Tiểu hành tinh và vành đai tiểu hành tinh-- và những hành tinh nhỏ này
được đổi tên. Đây là lý do vì sao bạn chưa hề nghe đến chúng. Và đây cũng là một quyết định đúng đắng,
khi các nhà thiên văn tìm thấy cả trăm ngàn tiểu hành tinh, một con số rất lớn cho trẻ em
để học thuộc lòng nếu tất cả đều là hành tinh. Trở lại Diêm Vương. Phát hiện vào năm 1930, nó trở thành
hành tinh thứ chín. Theo ước đoán đầu, Diêm Vương lớn bằng Hải Vương, nhưng qua nhiều thực nghiêm khác
kích cỡ của hành tinh nhỏ dần, nhỏ dần và nhỏ dần. Trong khi kích cỡ sao Diêm Vương dần dần "nhỏ đi", các nhà thiên văn bắt đầu...
phát hiện ra những vật thể tương tự quay quanh mặt trời trong cùng khu vực.
Nghe quen quen? Trong khi học sinh vẫn cứ học thuộc lòng
9 hành tinh, một số nhà thiên văn cảm thấy khó khăn trong việc giữ hay bỏ Diêm Vương Tinh trong danh sách bởi vì kích thước ước tính
liên tục giảm. Họ kiểm nghiệm rằng sao Diêm Vương cấu tạo phần lớn bởi băng đá, và tiếp tục tìm thấy
hàng loạt những thiên thể băng giá ở góc cùng của Hệ Mặt Trời giống như sao Diêm Vương.
Vấn đề này có thể được bỏ qua, miễn là không ai tìm thấy một thiên thể băng lớn hơn Diêm Vương Tinh... mặc dù
đó chính là điều xảy ra trong năm 2006 khi Eris được phát hiện. Một lần nữa, các nhà thiên văn học
phải tái phân loại hệ Mặt Trời, và hợp những thiên thể xa xôi này, kể cả sao Diêm Vương,
thành một nhóm mới gọi là Vành đai Kuiper. VÀ ĐÓ LÀ CÂU CHUYỆN CỦA SAO DIÊM VƯƠNG -- một hành tinh
bị phân loại sai cuối cùng cũng tìm thấy "nhà" của mình -- giống như Ceres. Nhưng câu chuyện này nên dành ít quan tâm
về Diêm Vương Tinh và nên nhận ra rằng thuật ngữ 'hành tinh' không giúp ích.
Bốn hành tinh đầu tiên chẳng là gì so với bốn hành tinh tiếp theo, vì vậy, hơi chút kì lạ ...
khi gộp 8 hành tinh này lại với nhau. Các hành tinh này thường không phải như vậy và được chia ra
thành Hành tinh kiểu Trái Đất (terrestrial planets) and Hành tinh khí khổng lồ (gas giants). Với kính viễn vọng bây giờ, chúng ta có thể khám phá ra được
các hành tinh quay xung quanh các ngôi sao khác, hay các "hành tinh lang thang" đi dạt trong vũ trụ
và các Ngôi sao lùn nâu -- những thiên thể làm mờ đi ranh giới định nghĩa giữa "hành tinh" và "ngôi sao"
Thuật ngữ "hành tinh" ngày càng kém rõ nghĩa. Vậy nên, khi chúng ta nâng cao trình độ kiến thức về vũ trụ,
thuật ngữ "hành tinh" có thể sẽ tiếp tục thay đổi, hoặc có thể, hoàn toàn đánh mất đặc ân của nó.
Tuy nhiên, hiện tại, cách tốt nhất để phân loại
những thứ trong Hệ Mặt Trời là bao gồm 1 ngôi sao, 8 hành tinh (4 hành tinh kiểu trái đất,
4 hành tinh khí khổng lồ), vành đai Tiểu hành tinh, và vành đai Kuiper xa xôi, nơi trú ngụ của Diêm Vương Tinh