Tip:
Highlight text to annotate it
X
Chúng tôi đang ở bảo tàng Anh, và chúng tôi đang quan sát
một trong các hiện vật quan trọng nhất trong bộ sưu tập-
- phiến đá Rosetta.
Phiến đá được đặt trong một hộp kính, và được nhiều người vây quanh
để chụp hình.
Người ta thực sự rất yêu thích phiến đá này!
Ở tiệm quà lưu niệm có nhiều sản phẩm liên quan đến phiến đá.
Bạn có thể nhận được một tiêu bản của phiến đá Rosetta.
Bạn có thể mua những tấm áp-phích có in hình phiến đá.
Hoặc in lên cốc.
Tôi nghĩ rằng bạn còn có thể mua được một tấm thảm chùi chân có hình phiến đá Rosetta nữa.
Tuy nhiên, phiến đá này có giá trị rất lớn về mặt lịch sử.
Nó giúp chúng ta, lần đầu tiên có thể hiểu,
đọc và dịch chữ tượng hình.
Chữ tượng hình là ngôn ngữ viết
của người Ai Cập cổ đại.
Và cho đến thế kỷ giữa 19,
chúng ta thực sự không hiểu loại ngôn ngữ này.
Đây là một ngôn ngữ tượng hình
và từ đó đã gây ra sự hiểu lầm.
Các nhà khảo cổ truớc đây -
và cả những nhà ngôn ngữ học cũng tin rằng - những hình vẽ mà họ thấy -
(Bạn có thể thấy những hình về chim và rắn,
và các hình dạng khác nữa.)
- theo một cách nào đó
ám chỉ một sự vật có thật trên thế giới.
Do đó, nếu bạn thấy một con chim,
nó chắc sẽ nói về một con chim.
Trong thực tế, nó lại không nói về con chim.
Ngôn ngữ này thực sự phức tạp hơn thế nhiều.
Và phiến đá Rosetta đã thực sự giúp cho các nhà nghiên cứu
hiểu rằng chữ tượng hình Ai Cập không diễn tả hình ảnh.
Chúng không mang tính chất tượng hình.
Mà thực sự lại mang tính tượng thanh.
Vì vậy, tất cả những hình vẽ kia
thực sự đại diện cho các âm thanh khác nhau.
Và đó là cách họ đã tìm hiểu ra -
và dịch - chữ tượng hình Ai Cập cổ đại.
Và lý do chúng ta đã có thể làm điều đó
là vì phiến đá này lặp lại cùng một nội dung
ba lần, trong ba ngôn ngữ khác nhau.
Và ba ngôn ngữ đó là:
tiếng Hy Lạp cổ đại, ở phần dưới cùng
Tiếng Hy Lạp thời đó là ngôn ngữ của nhà cầm quyền.
Đó là ngôn ngữ của chính phủ.
Và lý do của điều này là vì
Alexander Đại đế đã chinh phục Ai Cập,
và đã thiết lập sự cai trị của Hy Lạp
trong thời đại Hy Lạp hóa-
và đó duy trì chính nó ở Ai Cập cổ đại.
Hãy nhớ, chúng ta đang nói về những năm 200 TCN.
- khi mà thời đại này đang đi gần đến hồi kết
và vận mệnh của các chữ tượng hình cũng thế.
Nó sẽ kéo dài thêm một vài trăm năm nữa
trước khi chết hoàn toàn.
Vì vậy, đây thực sự là giai đoạn cuối đời
của ngôn ngữ 3000 năm tuổi này.
Vì vậy, phần giữa là tiếng Ai Cập phổ thông "Demotic"
Demotic có nghĩa là "ngôn ngữ của người dân."
Và là ngôn ngữ phổ biến được sử dụng bởi người Ai Cập.
Và phần trên cùng, tất nhiên, là các văn bản thiêng liêng.
Là các chữ tượng hình.
Và đó là ngôn ngữ mà chúng ta đã không hiểu được-
-cho đến khi chúng ta tìm thấy phiến đá Rosetta.
Và chúng ta có thể nhìn thấy trong các văn tự trên phiến đá,
có các hình "cartouche" có ghi tên của các nhà vua.
Cartouche có hình oval
có chứa tên của người cai trị.
Ở đây có ghi tên Ptolemy đệ Ngũ.
Và khi nhận ra được tên vị vua này
trong ba ngôn ngữ khác nhau,
chúng ta đã tìm ra được cách để mở khóa các chữ tượng hình.
Mặc dù công việc này đã kéo dài hàng thập kỷ.
Đó là một nhiệm vụ vô cùng khó khăn.
Chúng tôi quên mất chưa kể về việc làm thế nào mà người ta lại tìm thấy phiến đá này!
Napoleon đóng quân tại Ai Cập.
Và quân của Napoleon có mang theo
những người mà tôi đoán chúng ta có thể gọi là các nhà khảo cổ nghiệp dư.
Và, một trong những người này đi cùng với Napoleon
tìm thấy- hoặc vô tình tìm thấy - phiến đá Rosetta.
Người ta thậm chí đã dùng nó
để làm nền cho một pháo đài.
Và tất nhiên, ban đầu nó chắc hẳn đã được dựng lên
trong một ngôi đền, hay gần một ngôi đền cổ Ai Cập.
Và, tôi cho rằng nó là quan trọng để nói rằng
đây là phần dưới cùng của một tấm bia còn lớn hơn nhiều-
hoặc là một phần của một phiến đá khá là cao.
Và Napoleon đã đem nó về.
Ngoại trừ một chuyện, chờ một chút-
bởi vì chúng ta đang không ở trong bảo tàng Louvre.
Chúng ta đang ở London, tại Bảo tàng Anh Quốc.
Thế thì điều gì đã xảy ra?
Thì, khi người Anh đánh bại Napoleon,
họ đã chiếm lấy phiến đá.
Và một hoặc hai năm sau đó - khoảng năm 1801 hay 1802 –
nó được đưa đến bảo tàng Anh Quốc.
Và nó đã ở đây từ đó cho đến giờ.
Và thực sự là phiến đá này vẫn còn rất nổi tiếng.