Tip:
Highlight text to annotate it
X
Translator: Linh Tran Reviewer: Khanh Do-Bao
Người ta thường nói bạn có thể biết được nhiều thứ về một người
bằng cách nhìn vào tủ sách của họ.
Vậy tủ sách của tôi cho thấy tôi là người như thế nào?
Vài năm trước, khi tôi tự hỏi mình câu này
tôi đã phát hiện ra một điều đáng báo động
Tôi luôn tự cho mình là người có học thức
và hiểu biết về toàn thế giới.
Nhưng tủ sách của tôi lại thể hiện một điều khác.
Hầu hết các cuốn sách tôi có
đều là của tác giả người Anh hoặc Bắc Mỹ
và gần như không có một cuốn sách dịch nào
Phát hiện ra lỗ hổng văn hóa lớn như vậy trong việc đọc sách
khiến tôi khá sốc.
Nghĩ lại thì, chuyện này khá là đáng tiếc.
Tôi biết rằng có rất nhiều câu chuyện đáng ngạc nhiên ở ngoài kia
của các tác giả không sử dụng tiếng Anh.
Và tôi thấy buồn vì thói quen đọc của mình
mà tôi sẽ không bao giờ đọc được chúng.
Vậy nên, tôi quyết định bắt bản thân
thực hiện một khóa đọc sách toàn cầu cấp tốc.
2012 được coi là năm quốc tế tại Vương quốc Anh,
năm tổ chức Olympic London.
Và tôi quyết định dùng nó như một khung thời gian
để đọc một tiếu thuyết, tuyển tập truyện ngắn
hoặc một hồi ký từ mọi quốc gia trên thế giới.
Và tôi đã làm được điều đó.
Điều này rất thú vị
và tôi đã học được nhiều điều đáng nhớ
và có những mối liên hệ tuyệt vời
mà tôi muốn chia sẻ với các bạn ngày hôm nay.
Nhưng nó bắt đầu với một vài vấn đề thực tế.
Sau đó tôi chọn ra các quốc gia trên thế giới từ nhiều danh sách
để phục vụ cho dự án của mình,
tôi quyết định dùng danh sách các nước được Liên Hợp Quốc công nhận
bổ sung thêm Đài Loan,
vậy là có tổng cộng 196 nước.
Sau đó, tôi lập kế hoạch để đọc và viết blog
về khoảng 4 cuốn sách mỗi tuần
cho 5 ngày một tuần.
Rồi tôi phải đối mặt với vấn đề rằng có thể mình sẽ không
lấy được sách bằng tiếng Anh từ mọi quốc gia.
Ở Anh, mỗi năm chỉ có khoảng 4,5%
sách được xuất bản là sách dịch,
và con số này cũng tương đương ở các nước nói tiếng Anh khác.
Du vậy, lượng sách dịch được xuất bản
ở các nước khác cao hơn rất nhiều.
4,5% là con số nhỏ,
nhưng nó không cho bạn biết rằng
rất nhiều trong số những cuốn sách đó đến từ các quốc gia
có mạng lưới xuất bản vững mạnh
và rất nhiều chuyên gia trong ngành khuyến khích việc bán các tựa sách
cho các nhà xuất bản tiếng Anh.
Ví dụ, dù mỗi năm có hơn 100 cuốn sách được dịch từ tiếng Pháp
và xuất bản ở Anh,
phần lớn trong số đó đến từ các quốc gia như Pháp và Thụy Sĩ.
Mặt khác, người ta sẽ ít để ý tới
các nước châu Phi nói tiếng Pháp.
Kết cục là có rất nhiều quốc gia
có ít hoặc không hề có tác phẩm văn học bằng tiếng Anh
được bán trên thị trường.
Những tác phẩm của họ sẽ không được
độc giả của các nước nói tiếng Anh biết tới.
Về việc đọc sách trên toàn thế giới,
thách thức lớn nhất đối với tôi
chính là không biết nên bắt đầu từ đâu.
Cả cuộc đời hầu như tôi chỉ đọc sách từ nước Anh
hoặc của Bắc Mỹ,
tôi không biết làm thế nào để tìm kiếm các câu chuyện
và chọn lựa chúng trong số vô vàn những câu chuyện khác.
Tôi không thể nói cho các bạn biết cách tìm một câu chuyện từ Swaziland
cũng không biết có tiểu thuyết nào hay từ Namibia.
Chẳng có gì để giấu cả,
lúc đó tôi là một kẻ bài ngoại văn chẳng hiểu biết gì.
Vậy thì làm cách nào tôi có thể đọc sách trên toàn thế giới?
Tôi đã tìm kiếm sự giúp đỡ.
Tháng 10 năm 2011, tôi đăng ký lập blog
ayearofreadingtheworld.com,
và đăng một yêu cầu trên đó.
Tôi giải thích mình là ai,
việc đọc sách của tôi hạn hẹp thế nào,
và nhờ những ai quan tâm
để lại một tin nhắn gợi ý tôi nên đọc tác phẩm nào
từ những nơi khác trên thế giới.
Khi đó tôi không biết liệu có ai quan tâm hay không
nhưng chỉ vài tiếng sau khi tôi đăng yêu cầu đó,
mọi người bắt đầu liên lạc.
Lúc đầu, chỉ là bạn bè và đồng nghiệp của tôi.
Sau đó đến bạn của bạn.
Và không lâu sau là cả những người lạ.
Bốn ngày sau khi tôi đăng yêu cầu đó,
tôi nhận được một tin nhắn từ một người phụ nữ tên Rafidah đến từ Kuala Lumpur.
Cô ấy nói rất thích ý tưởng dự án của tôi,
và hỏi liệu cô ấy có thể đến hiệu sách ngoại văn ở địa phương
và chọn một cuốn sách Malaysia rồi gửi cho tôi hay không?
Tôi đã nhiệt tình đồng ý,
và khoảng vài tuần sau,
tôi nhận được một bưu kiện có không chỉ một, mà là hai cuốn sách
một cuốn từ Malaysia
và một cuốn từ Singapore do Rafidah chọn.
Lúc đó, tôi thực sự rất ngạc nhiên
rằng một người lạ mặt sống cách tôi hơn 6000 dặm
lại nỗ lực như vậy để giúp một người
mà có thể cô ấy sẽ không bao giờ gặp.
Lòng tốt như của Rafidah đã trở thành một kiểu mẫu của năm đó.
Hết lần này đến lần khác, mọi người đã hết sức giúp đỡ tôi.
Một vài người nghiên cứu thay tôi,
và những người khác đến hiệu sách để tìm sách cho tôi
ngay cả trong kỳ nghỉ và chuyến đi công tác.
Thành ra, nếu bạn muốn đọc sách trên toàn thế giới,
nếu bạn muốn đón nhận điều đó với tâm trí cởi mở
thì cả thế giới sẽ giúp bạn.
Đối với các quốc gia
có ít hoặc không có tác phẩm nào được dịch ra tiếng Anh trên thị trường,
mọi người còn nỗ lực tìm kiếm hơn nữa.
Các cuốn sách thường đến từ các nguồn rất đáng ngạc nhiên.
Ví dụ, cuốn sách của Panama mà tôi đọc, bắt nguồn từ
cuộc trò chuyện của tôi với Kênh đào Panama trên Twitter.
Vâng, Kênh đào Panama có tài khoản Twitter riêng đấy.
Khi tôi đăng tweet về dự án của mình,
tài khoản đó gợi ý rằng tôi nên thử tìm tác phẩm
của nhà văn người Panama, Juan David Morgan.
Tôi tìm thấy trang web của Morgan và gửi cho ông ta một tin nhắn
hỏi rằng ông có tác phẩm nào viết bằng tiếng Tây Ban Nha
đã được dịch sang tiếng Anh chưa.
Ông ấy nói chưa có tác phẩm nào được xuất bản cả
nhưng ông có một bản dịch chưa được xuất bản
của cuốn "Con ngựa bằng vàng".
Ông gửi email cho tôi
biến tôi thành một trong những người đầu tiên
được đọc tác phẩm đó bằng tiếng Anh.
Morgan không phải là nhà văn duy nhất
chia sẻ tác phẩm của mình với tôi bằng cách này.
Từ Thụy Điển đến Palau,
các tác giả và dịch giả gửi đến cho tôi những tác phẩm họ tự xuất bản
và cả những bản thảo chưa từng được phát hành
mà các nhà xuất bản nói tiếng Anh chưa lựa chọn
hoặc không còn được phát hành nữa
cho tôi vinh dự được nhìn ngắm những thế giới tưởng tượng tuyệt diệu đó.
Ví dụ, tôi đã đọc về
vị vua vùng Nam Phi, Ngungunhane, người đã lãnh đạo cuộc kháng chiến
chống thực dân Bồ Đào Nha và thế kỷ 19,
và về nghi thức cưới xin ở một làng quê hẻo lánh
bên bờ biển Caspi ở Turkmenistan.
Tôi cũng đã gặp được câu trả lời của Kuwait cho tiểu thư Bridget Jones.
(Tiếng cười)
Tôi cũng đã đọc về cuộc trác táng trong một cái cây ở Angola.
Nhưng có lẽ ví dụ tuyệt vời nhất
về việc mọi người có thể đi xa tới mức nào để giúp tôi
đọc sách trên toàn thế giới,
lúc gần cuối cuộc hành trình,
khi tôi cố tìm một cuốn sách từ São Tomé and Príncipe,
một quốc đảo nhỏ ở châu Phi nói tiếng Bồ Đào Nha.
Sau khi dành nhiều tháng trời thử mọi cách tôi có thể nghĩ ra
để tìm một cuốn sách từ đất nước này đã được dịch sang tiếng Anh,
dường như phương án còn lại duy nhất mà tôi có
là tìm một tác phẩm nào đó được dịch từ đầu đến cuối
Lúc đó tôi rất hoài nghi
liệu có ai sẽ giúp tôi không,
có ai muốn bỏ thời gian của mình cho một dự án như thế không
Nhưng, trong khoảng một tuần kể từ khi tôi kêu gọi
những người nói tiếng Bồ Đào Nha trên Twitter và Facebook.
Có nhiều người muốn tham gia hơn số lượng tôi cần cho dự án,
bao gồm Margaret Jull Costa, một chuyên gia đầu ngành,
người đã dịch tác phẩm đạt giải Nobel của José Saramago.
Cùng với 9 tình nguyện viên,
tôi đã tìm được một cuốn sách của tác giả người São Tomé
mà tôi có thể mua đủ số bản sao ở trên mạng.
Ở đây tôi có một bản.
Và tôi gửi cho mỗi tình nguyện viên một bản.
Họ nhận một vài truyện ngắn trong tuyển tập này
giữ đúng lời hứa và gửi bản dịch lại cho tôi,
và trong vòng 6 tuần, tôi đã có cả một cuốn sách để đọc.
Trong trường hợp này, cũng như trong những tình huống khác của dự án đọc sách này,
sự thiếu hiểu biết và cởi mở về độ hạn chế của bản thân
đã tạo ra cơ hội lớn cho tôi.
Về São Tomé and Príncipe,
đó không chỉ là cơ hội để học thêm nhiều thứ mới mẻ
và khám phá những câu chuyện mới,
mà đó còn là cơ hội đưa một nhóm người đến gần nhau
và tạo điều kiện cho một nỗ lực sáng tạo chung.
Điểm yếu của tôi lại trở thành thế mạnh cho dự án này.
Những cuốn sách mà tôi đọc trong năm đó mở mang đầu óc tôi về nhiều vấn đề.
Những người thích đọc sách sẽ hiểu được
rằng sách có sức mạnh phi thường có thể đưa người đọc
vào tư duy của một người khác,
và dù chỉ trong một lúc thôi,
bạn sẽ nhìn thế giới với một đôi mắt khác.
Nó có thể là một trải nghiệm không mấy dễ chịu,
đặc biệt là khi bạn đọc một cuốn sách
từ một nền văn hóa với những giá trị khác với văn hóa của bạn.
Nhưng nó cũng sẽ khai sáng đầu óc bạn.
Vật lộn với những ý tưởng khác lạ sẽ giúp làm rõ những suy nghĩ của chính mình.
Và nó cũng cho thấy những điểm mù
trong cách mà bạn vẫn luôn nhìn thế giới.
Khi tôi nhìn lại những tác phẩm văn học bằng tiếng Anh
mà tôi đọc trong lúc lớn lên
tôi bắt đầu nhận ra một tác phẩm hạn hẹp thế nào
khi so với sự trù phú của thế giới.
Mỗi khi bạn lật trang sách,
điều gì đó cũng xảy ra.
Dần dần từng chút một,
danh sách dài các quốc gia khi tôi mới bắt đầu đã thay đổi,
từ một bản lưu trữ mang tính học thuật khô khan về các địa danh
trở thành những thực thể sống.
Tôi không muốn nói rằng bạn có thể
nắm được bức tranh toàn vẹn về một đất nước chỉ với một cuốn sách
nhưng cứ tích tụ dần lại, những câu chuyện mà tôi đọc trong năm đó
khiến tôi thấy tràn đầy sức sống hơn bao giờ hết,
khi cảm nhận sự dồi dào, phong phú và phức tạp của hành tinh chúng ta.
Như là các câu chuyện của thế giới
và những con người đã nỗ lực giúp tôi đọc được chúng
khiến chúng trở nên thật hơn với tôi.
Dạo này khi nhìn vào tủ sách của mình,
hay nhìn những tác phẩm trên thiết bị đọc sách,
chúng đã nói lên một câu chuyện khác.
Chính câu chuyện của những cuốn sách đầy sức mạnh kết nối chúng ta
dù ta khác nhau về chính trị, địa lý, văn hóa, xã hội và tín ngưỡng.
Chính là những mẩu chuyện về tiềm năng mà con người có để kết nối với nhau.
Và nó chính là bằng chứng
cho thời đại kỳ diệu mà chúng ta đang sống,
nhờ có internet mà mọi thứ dễ dàng hơn
cho một người lạ mặt muốn chia sẻ một câu chuyện, một thế giới quan, một cuốn sách
với một người mà họ chưa từng gặp mặt ở phía bên kia địa cầu.
Tôi mong rằng đây sẽ là câu chuyện cho nhiều năm nữa
và mong rằng thêm nhiều người sẽ tham gia cùng với tôi.
Nếu chúng ta cùng đọc sách rộng rãi hơn nữa, đó sẽ là một sự khích lệ
các nhà xuất bản dịch thêm nhiều đầu sách
và hiểu biết của chúng ta sẽ ngày một phong phú hơn.
Xin cảm ơn.
(Tiếng vỗ tay)