Tip:
Highlight text to annotate it
X
Ở mặt sau của tờ 1 đô-la Mỹ,
bạn có thể thấy hình một con đại bàng.
Và ở chân phải, con đại bàng có nắm một bó cung --
là biểu tượng của chiến tranh,
và ở chân kia là một cành ô-liu--
biểu tượng cho hòa bình.
Hình con đại bàng này cũng không khác nhiều so với hiện vật mà chúng ta đang thấy ở đây,
hiện vật này đã có gần 4500 tuổi,
được biết đến với cái tên là Cờ hiệu thành Ur
được lấy tên theo thành phố Ur
mà chính là Iraq ngày nay.
Ở Mesopotamia, cái nôi đích thực của nền văn minh,
thì Ur là một trong những thành phố lớn nhất đầu tiên.
Cái tên "Cờ hiệu" thực ra không đúng,
vì cờ hiệu là cờ mà quân đội
mang ra chiến trường
và nhà khai quật đã tìm ra hiện vật này đã đưa ra giả thuyết rằng
có lẽ ngày xưa người ta đã cắm nó vào một cái cột và mang nó ra trận.
Nhưng trên thực tế thì chúng ta vẫn chưa biết được thực hư ra sao.
Và thường khi mà chúng ta vào bảo tàng,
và nói chuyện về các hiện vật cổ xưa,
thì chúng ta sẽ nói về những hiện vật đã bị chôn vùi,
chôn vùi theo năm tháng.
Nhưng ở đây chúng ta đang thấy những hiện vật mà đã bị đem chôn có chủ đích.
Chúng có lẽ là một phần của một nghi lễ chôn cất long trọng.
Các hiện vật này được phát hiện vào những năm của thập niên 20 và đầu thập niên 30
bởi ông Leonard Woolley
Ông đã phát hiện ra 16 lăng mộ mà ông đặt tên là các lăng mộ "hoàng gia".
Một lần nữa , chúng tôi vẫn chưa có kết luận gì.
Nhưng những gì chúng tôi biết là đây là những hiện vật cực kỳ đắt giá.
Và một trong những hiện vật quý giá này
là hiện vật mà ngày nay chúng ta gọi là "Cờ hiệu thành Ur".
Nó khá là nhỏ, nhưng rất đẹp và được trang trí rất công phu.
Các nhà sử học cho rằng
đây là một cái loa cho một loại nhạc cụ nào đó.
Người khác thì nghĩ là nó ẩn chứa một vật gì đó quan trọng ở bên trong
có lẽ là tiền chi trả chiến phí.
Nhưng chúng tôi cũng không biết .
Và một trong những điều kỳ diệu về hiện vật này là,
nó kể cho chúng ta rất nhiều thứ,
nhưng đồng thời cũng tiết lộ quá ít.
Chúng ta cùng miêu tả qua hiện vật này nhé.
Đây là một vật khá nhỏ, nhỏ đến mức
mà có thể mang đi mang lại dễ dàng.
Một mặt của nó thể hiện khung cảnh hòa bình và thịnh vượng.
Khung cảnh này được chia làm ba phần.
và có viền được trang trí bằng những mảnh vỏ sò rất đẹp
Điều quan trọng là chúng ta có thể thấy được
nền văn hóa này đã có tham gia vào sự trao đổi hàng hóa giữa các nơi ở cách xa nhau
Bạn có thể thấy các viên đá lapis lazuli xanh có xuất xứ từ các mỏ quặng tại Afghanistan.
Và các viên đá màu đỏ có thể đến từ Ấn Độ.
Và các mảnh vò sỏ
có thể được đem về từ vùng vịnh
ở ngay phía nam của vùng mà ngày nay là I-rắc.
Và hiện vật này cho chúng ta thấy việc các thành phố lớn như thế này tồn tại là có thật
nhờ có nền nông nghiệp rất phát triển.
Ở đồng bằng giữa hai con sông Tigris và Euphrates,
người ta có thể thu hoạch được lượng lương thực thừa thãi đến mức
xã hội có thể hình thành cơ chế tổ chức
sao cho tất cả mọi người không phải lúc nào cũng phải làm việc trên đồng.
Một khi có đủ thức ăn,
một vài người có thể cống hiến cuộc đời mình để làm người trị vì
và số khác trở thành nghệ sĩ hoặc thợ thủ công.
Giọng nữ: Và một số người khác trở thành thầy tu nữa chứ?
Toàn bộ cả xã hội được tổ chức quy củ, trong đó
các cá nhân khác nhau đảm nhiệm các vai trò khác nhau
Tất cả đều tự nhiên mà thành.
Giọng nam: Và bạn có thể thấy là cách tổ chức này được thể hiện qua 3 phần ở đây.
Các cá nhân quan trọng nhất, giàu nhất và có nhiều quyền lực nhất nằm ở phần trên cùng,
và ở dưới cùng là các công nhân lao động bình thường.
Giọng nữ: Và chúng ta rất hay gặp các khung cảnh chia thành từng phần khác nhau
trong nghệ thuật Cận Đông cổ đại.
Giọng nam: Chúng ta sẽ bắt đầu đi từ dưới lên nhé
Tôi thấy một hình người đang vác một túi gì rất nặng
Giọng nữ: Và cảnh này lặp lại rất nhiều ở phần dưới cùng.
Các hình người có vẻ như đang vận chuyển hàng đến một địa điểm nào đó.
Chúng ta có thể thấy động vật, và người đang mang vác
ở trên vai hoặc trên lưng.
Giọng nam: Ở ngay phía trên, thì bạn có thể thấy nhiều người
đang dắt theo các con vật dễ nhận ra hơn.
Có người hình như đang dắt
một con cừu đực.
Bạn có thể thấy đi trước là một con bò đang được hai người dắt đi
Và sau đó có thể là dê, hoặc cừu.
và phía trước là một con bòkhác.
Đây có thể là những người đang mang những con vật này đi cúng tế
Có thể đây là một hình thức đóng thuế của người dân xưa kia.
Có người còn đặt giả thuyết là
đây là một hình thức
có thể là cho nhà vua, hoặc cho thành phố.
Phần trên cùng có hình một nhân vật rất rõ ràng
quan trọng hơn tất cả số còn lại.
Nhà vua trông lớn hơn. Trên thực tế, hình nhà vua lớn đến mức
mà đầu ông ta đâm cả vào viền bức tranh.
Giọng nữ: Và ông ấy cũng mặc quần áo khác
để người khác dễ nhận ra ai là vua.
Giọng nam: Ông ấy ngồi trên một cái ghế rất thú vị
vì nó có 3 chân thẳng
và một chân còn lại trông như chân một con vật nào đó.
Giọng nữ: Một số vật mà chúng ta thấy ở đây
cũng là những vật được tìm thấy tại di chỉ khảo cổ.
Nhưng tôi không nghĩ là người ta tìm thấy được cái ghế nào trong giống như thế
Chắc hẳn nó sẽ rất là kì lạ.
Giọng nam: Một trong những hiện vật được tìm thấy là
những chiếc cốc mà rất nhiều hình người đang cầm trong tay ở đây.
Rõ ràng là những người này đang uống rượu cùng nhà vua.
Có thể là rượu hoặc cũng có thể là bia.
Chúng tôi cũng không chắc.
Giọng nữ: Mọi người đang ăn mừng điều gì đó
Lễ hội, hoặc có lẽ là một buổi lễ mang tính tôn giáo.
Giọng nam: Điều đáng chú ý ở đây là, thậm chí những nhân vật cấp 2
là những hình người ngồi trên ghế nhưng không phải là nhà vua,
thì cũng lớn hơn hình những người hầu
đang đứng quanh họ.
Và vậy là ngay cả trong từng phần, bạn cũng thấy được trật tự
thể hiện sự tương quan về độ quan trọng của 3 tầng lớp trong xã hội.
Giọng nữ: Và chúng ta có hai hình người ở góc xa
dường như đang mua vui cho những người đang ngồi uống.
Một người đang chơi đàn hạc.
Còn người kia ở bên phải, có lẽ đang hát
Giọng nam: Bây giờ chúng ta sẽ xem mặt phía bên kia. Đây là một câu chuyện rất khác.
Giọng nữ: Chúng ta lại có một khung cảnh chia làm ba phần,
nhưng ở đây lại là những cảnh bạo lực rất kinh hoàng.
Giọng nam: Chúng ta có thể thấy đây là cảnh chiến tranh
Có bốn cỗ xe ngựa
có thể là do bốn con lừa kéo.
Ở trên xe,
có một người lái xe và một chiến binh.
Các hình nhân ở phía sau xe
có thể đang cầm một thanh giáo hoặc một cái rìu.
Và sau đó người này bị ngựa (??) giẫm lên
chắc là bị đánh ngã bởi vũ khí của quân thù.
Nếu bạn nhìn kỹ, bạn có thể nhận thấy rất nhiều chi tiết rất đặc biệt.
Bạn hãy nhìn một trong những người bị ngã xuống dưới đất.
Bạn có thể thấy những vết thương trên người anh ta,
và có cả máu chảy nữa.
Và nếu nhìn gần hơn, bạn có thể nhận ra
cơ cấu bánh xe của các cỗ chiến xa này.
Đây chắc là dụng ý của họa sĩ muốn thể hiện về công nghệ thời xưa.
Giọng nữ: Môt trong những điều thú vị của phần đáy bức hình,
là việc thể hiện cuộc chiến diễn ra một cách tự nhiên như thế nào.
Giọng nam: Bạn có thể thấy những con ngựa đi chậm
rồi chạy nước kiệu, rồi phi nước đại.
Giọng nữ: Mặt khác, một số yếu tố lại mang tính hình tượng.
Ví dụ như hình quân thù ngã xuống mà chúng ta nói ở trên.
Cá nhân tôi không nghĩ rằng các hình này ám chỉ là
chỉ có bốn người chết trong trận chiến này--
đấy là số người chết chúng ta thấy được,
nhưng rõ ràng đây chỉ là biểu tượng cho một số lượng rất lớn binh sĩ tử trận.
Giọng nam: Phần ở giữa thể hiện một hàng lính đang sẵn sàng ra trận.
Họ được trang bị đầy đủ.
Có mũ bảo hộ mà
người ta cũng tìm thấy được ở trong những lăng mộ "hoàng gia" kia.
Giọng nữ: Và cách những hình người lính được xếp đều nhau
tạo cho ta cảm giác như họ đang diễu hành.
Giọng nam: Khiến cho người ta nghĩ đến mệnh lệnh và trật tự,
đội hình,
và kỷ luật nghiêm ngặt.
Nhưng đến giữa phần này,
bạn có thể thấy trận chiến đang thực sự diễn ra
và những người lính đang ở phe chiến thắng đang chém giết kẻ thù.
Và ở bên phía phải của phần này,
có những người lính bị bắt làm tù binh.
Giọng nữ: Và nổi bật lên ở phần trên cùng
là hình người đứng ở giữa.
Rõ ràng đây là vị vua lúc trước.
Đầu ông ta một lần nữa lại chọc thủng viền trang trí phía trên.
Ở bên trái, một cỗ xe ngựa và nhiều quân lính.
Và ở bên phải, lính và người hầu
đang đưa tù nhân đến cho nhà vua xem.
Chúng ta có thể biết được những người này là tù nhân chiến tranh
vì họ không mặc gì, bị tước bỏ trang phục
và bị thương và chảy máu.
Giọng nam: Chúng ta có thể nhận thấy sự xỉ nhục của họ khi bị bắt giữ,
và chiến thắng vĩ đại của nhà vua.
Hãy nhìn vào
phong cách thể hiện các hình người ở đây.
Mọi người đều được thể hiện qua hình vẽ mặt bên,
với một con mắt, và trông nó có vẻ
đang nhìn ra ngoài chứ không phải nhìn về phía trước.
Giọng nữ: Trông như là phần trán dính vào phần cạnh bên khuôn mặt.
Giọng nam: Giống với nghệ thuật Ai Cập vốn rất quen thuộc.
Chúng ta thấy một bờ vai vuông vắn và hình người phẳng đét.
Và đôi chân đặt cùng một hướng
thay vì được đặt tự nhiên như người thật.
Giọng nữ: Mặc dù chúng ta có thể tưởng tượng ra khung cảnh,
nhưng vẫn còn rất nhiều ẩn số trong các khung cảnh này.
Giọng nam: Nhưng điều mà chúng kể cho ta
là cách mà người xưa đã kể chuyện,
cách mà chúng ta vẫn kể chuyện từ trước tới nay,
cách mà chúng ta tổ chức xã hội loài người.
Thậm chí ngay cả trong thế kỷ hai mươi mốt này,
chúng ta vẫn còn rất nhiều điểm chung với con người ở thời đại 3000 năm trước Công nguyên.
(nhạc piano)