Tip:
Highlight text to annotate it
X
Hãy tưởng tượng một cái thang siêu nhỏ chứa vùng tiềm thức của não bộ.
Thang suy luận, lần đầu tiên được đề xuất bởi giáo sư ĐH Harvard Chris Argyris,
là cơ sở của mô hình này.
Mỗi khi ta tương tác với người khác,
trải nghiệm đó đi vào các bậc thang ở phía dưới.
trong chớp mắt, leo lên các bậc thang,
bước ra ở đầu bên kia.
Quá trình này xảy ra hàng ngàn lần một ngày mà ta không hề biết.
Hãy tập trung vào những gì xảy ra trên mỗi nấc thang.
Nấc đầu tiên, ta có các dữ liệu thô, quan sát và trải nghiệm.
Tương tự như việc ai đó xem cuộn phim quay lại trải nghiệm của chúng ta.
Di chuyển đến nấc thang thứ hai
chúng ta chắt lọc thông tin cụ thể và chi tiết từ trải nghiệm của mình.
lọc nó một cách vô ý thức dựa trên sở thích và xu hướng,
và nhiều khía cạnh khác mà chúng ta cho là quan trọng.
Ở nấc thứ ba.
Chúng ta chỉ định ý nghĩa cho các thông tin đã được sàng lọc.
bắt đầu giải thích chúng.
Ở nấc thứ tư, một điều rất quan trọng xảy ra.
Chúng ta phát triển các giả định dựa trên ý nghĩa được tạo ra ở nấc thang trước,
và bắt đầu làm mờ đi ranh giới giữa thực tế và tưởng tượng.
Ở nấc thứ năm, chúng ta phát triển kết luận dựa trên giả định của mình.
Đây cũng là nơi phản ứng tình cảm được tạo ra.
Ở nấc thứ sáu, ta điều chỉnh niềm tin của mình về thế giới xung quanh,
bao gồm 1 hay nhiều người tham gia vào trải nghiệm đó.
Ở nấc thứ bảy và cũng là nấc cuối cùng,
chúng ta thực hiện hành động dựa trên niềm tin đã được điều chỉnh.
Các bạn vẫn theo dõi đấy chứ? Tuyệt!
Hãy lấy một ví dụ thực để xem nó hoạt động như thế nào nhé.
Bạn đã bao giờ bị "hớt tay trên" ở bãi đỗ xe, đèn hiệu bật lên
bạn chỉ còn cách chỗ đậu quen thuộc một cái phanh cuối
thì một kẻ lao đến chiếm lấy chỗ đó ngay trước mũi bạn?
Hãy tưởng tượng trải nghiệm đó, mọi dữ liệu đang ở trên nấc thứ nhất.
Bây giờ, hãy xem chúng ta quan tâm đến những gì ở nấc thứ hai.
Ai thèm quan tâm đến việc hôm đó trời nắng và chim hót véo von cơ chứ?
Biển giảm giá 50% ngoài cửa hàng yêu thích cũng là vô nghĩa.
Bạn sàng lọc cảm giác nắm tay thật chặt vào vô lăng,
cảm thấy huyết áp tăng,
nghe tiếng phanh thắng "két",
và bạn nhận thấy nét mặt tên tài xế kia khi hắn rờ tới và nhanh chóng quay đi
Thời gian cho nấc thứ ba.
Khi còn nhỏ, cha mẹ đã dạy cho bạn rằng cần phải xếp hàng và chờ đến lượt mình.
Bạn sống chết với quy tắc đến trước, được phục vụ trước.
Và giờ đây, hắn ta đánh cắp chỗ của bạn. Cái quái gì thế này?
Lên đến nấc thứ tư.
Nhìn vào thật gần, khi giả định chiếm lấy tâm trí và câu chuyện của bạn lại tạo ra chính nó.
"Đó là một tên khốn, cha mẹ hắn không dạy hắn à?
Làm thế nào mà hắn không nhìn thấy đèn tín hiệu của mình cơ chứ?
Tại sao hắn lại nghĩ rằng bản thân hắn quan trọng hơn bất cứ ai?"
Nhanh chóng nhảy lên nấc thứ năm,
ta kết luận rằng gã này là vô tâm, ích kỉ, cần phải dạy hắn một bài học .
Ta cảm thấy tức giận, thất vọng, thù hằn và có lí do để làm thế.
Nấc thứ sáu, ta điều chỉnh niềm tin của mình dựa trên trải nghiệm.
"Đó là lần cuối cùng! Lần sau, ai đó thử cắt ngang đầu mình xem,
lốp xe sẽ bốc khói khi mình vượt mặt hắn để lao vào vị trí đó."
Và cuối cùng, nấc thang cuối: chúng ta hành động.
Chúng ta quay trở lại, rờ tới phía sau xe hắn, bấm kèn in ỏi và hạ cửa sổ để hét vào mặt hắn
Bây giờ hãy tưởng tượng, hắn ta tạt nhanh qua, xin lỗi rối rít.
Vợ hắn, đang mang đứa con đầu lòng của hai người, réo từ bên trong cửa hàng
rằng cô ấy sắp sinh và cần phải đến bệnh viện ngay lập tức.
Ta dường như bị sốc, rối rít xin lỗi và chúc hắn may mắn khi hắn tất tả chạy đi.
Chuyện gì vừa xảy ra vậy? Điều gì đã thay đổi? Tại sao nó lại quan trọng như vậy?
Trong bãi đậu xe làm ví dụ,
niềm tin của chúng ta bị "đoản mạch" bởi các bậc thang của người khác.
"Vợ tôi sắp sinh, tôi đang vội lắm,
Ôi! May quá, có chỗ đậu! Thôi chết, tôi vừa cắt ngang đầu
một ai đó. Mau xin lỗi thôi không họ nghĩ mình là thằng đần.
Nhưng nếu chúng ta có thể làm "đoản mạch" cái thang của chính mình?
Chủ động, tuỳ chọn?
Đoán xem? Chúng ta có thể làm được đấy!
Hãy quay lại chức năng độc đáo của ý chí con người.
Lần sau, khi thấy mình phản ứng với trải nghiệm của bản thân,
hãy tập trung chú ý đến bậc thang của bạn.
Tự hỏi xem niềm tin nào đang lấn lướt và nó đến từ đâu. Dữ liệu và quan sát nào
được sàng lọc, là kết quả của niềm tin và tại sao lại như vậy?
Liệu giả định của bạn là hợp lệ và đã được kiểm chứng?
Liệu giả định khác sẽ tạo ra cảm xúc khác,
với kết luận và hành động tốt hơn? Chúng ta đều có chiếc thang của riêng mình
Hãy lưu tâm đến chiếc thang của bạn và giúp người khác nhận ra chiếc thang của mình