Tip:
Highlight text to annotate it
X
Xin chào chúng mình là Kinh Tế Không Kinh Thế!
Mình là Voice.
Còn mình là Hand.
Ngày xửa ngày xưa, thật ra là cũng không xa lắm,
sau khi đại chiến thế giới thứ 2 kết thúc,
chiến tranh lạnh đã mở ra giữa phe Xã hội chủ nghĩa,
bao gồm Liên Xô và các nước đồng minh trong khối Hiệp ước Warsaw,
và phe Tư bản chủ nghĩa,
bao gồm Hoa Kỳ và các đồng minh NATO của mình.
Gọi là chiến tranh “lạnh” bởi vì binh lính của Liên Xô và Hoa Kỳ
đã không có một cuộc chiến giáp lá cà nào,
nhưng mà cuộc chiến về thủ đoạn chính trị, liên minh quân sự,
tuyên truyền, viện trợ kinh tế, vân vân, thì cũng khốc liệt chẳng kém.
Ban đầu, Hoa Kỳ giúp các nước đồng minh của mình khôi phục lại kinh tế
sau tác động nặng nề của cuộc chiến tranh.
Sau đó, Hoa Kỳ bắt đầu viện trợ cho các nước Tây Âu
để ngăn chặn sự phát triển của Chủ nghĩa Xã hội,
và cho đến những năm 1960 thì việc dùng viện trợ nhân đạo
để củng cố lòng tin chính trị của các nước kém phát triển hơn đã bắt đầu được chú trọng.
Đó cũng là một thập kỉ mà chuyên ngành kinh tế phát triển được chú ý,
vì các lãnh đạo phương Tây bắt đầu nói về đói nghèo,
và làm thế nào để phát triển kinh tế cho những nước có thu nhập thấp.
Cụm từ ODA cũng chính thức được ra đời trong thời gian này.
ODA, viết tắt của Official Development Assistance,
có nghĩa là “Hỗ trợ phát triển chính thức”.
Cụm từ này thường được hiểu nôm na là khoản vay của nước giàu cho nước nghèo.
Vậy những đặc điểm chính của ODA là gì?
Thứ nhất, HỖ TRỢ:
các khoản vay này hoặc không lãi thì cũng lãi suất thấp, và thời gian trả lãi dài.
Ít nhất 25% của tổng số vốn ODA là khoản hỗ trợ không hoàn lại.
Thứ hai, PHÁT TRIỂN:
mục tiêu của các khoản vay ODA là phát triển kinh tế và nâng cao phúc lợi xã hội.
Các lĩnh vực được ưu tiên xử dụng vốn ODA gồm có:
xóa đói, giảm nghèo, nông nghiệp và phát triển nông thôn,
xây dựng cơ sở hạ tầng, tạo công ăn việc làm,
và tăng cường năng lực của cơ quan quản lý nhà nước.
Thứ ba, CHÍNH THỨC:
tức là phải được các tổ chức chính thức cung cấp,
bao gồm các tổ chức liên quan đến chính phủ,
và các tổ chức phi chính phủ hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận.
Chúng ta đã được nghe nói rất nhiều đến Ngân hàng thế giới (World Bank),
Ngân hàng Phát triển Châu Á ADB (Asian Development Bank),
hay Cơ quan hợp tác quốc tế Nhật Bản JICA (The Japan International Corporation Agency).
Nhưng mà, viện trợ ODA có thực sự “cao thượng” như định nghĩa của nó?
ODA có một vài mảng tối như sau:
Thứ nhất, ODA là vũ khí kinh tế làm giàu cho các nước tài trợ,
giống như kiểu “lùi một bước tiến nhiều bước”.
Hợp đồng tài trợ ODA thường đi kèm một loạt các yêu cầu ví dụ như là phải dùng các máy móc,
thiết kế, tư vấn giám sát của nước tài trợ,
hay là phải đầu tư vào những ngành công nghiệp mà các nước tài trợ yêu cầu.
Thậm chí, các nước tài trợ ODA còn có thể tạo ra nhu cầu viện trợ giả
để tạo ra lợi nhuận cho các doanh nghiệp trong nước.
Ví dụ, từ năm 1992-1995,
JICA phát miễn phí cho nông dân Thái Lan một trăm triệu cây giống,
mà chủ yếu là cây bạch đàn để sản xuất giấy.
Kết quả cho người Thái Lan đấy là khi mà có quá nhiều người trồng bạch đàn,
giá bạch đàn giảm,
và môi trường Thái Lan bị hủy hoại nghiêm trọng.
Còn thành quả cho Nhật Bản thì sao?
các doanh nghiệp giấy Nhật Bản đã có thể khai thác gỗ của Thái Lan với giá rẻ,
một đầu tư quá hời cho một nước tiêu thụ giấy đứng thứ 3 trên thế giới.
Thứ hai, ODA có thể làm cho các nước nhận viện trợ ngày càng trở nên phụ thuộc vào tiền đi vay,
và không tự nghĩ cách thoát khỏi nghèo đói trên đôi chân của chính mình.
Việc phụ thuộc cũng như là một sự ru ngủ cho lãnh đạo của các nước nghèo,
tạo tiền đề cho tham nhũng và lợi ích nhóm.
Thực tế những nước nhận viện trợ nhiều nhất từ Quỹ tiền tệ Quốc tế IMF
và Ngân hàng thế giới ở Châu Phi như là Sierra Leone, Liberia, và Somalia,
đã bị gọi là những “quốc gia thất bại”.
Trong khi ngay tại châu Phi,
các quốc gia có cơ sở hạ tầng tốt và có kinh tế phát triển tốt
là các quốc gia nhận được rất ít hoặc không có viện trợ,
ví dụ như Namibia.
Namibia được ghi nhận là có quản trị quốc gia và cơ sở hạ tầng rất tốt,
và đặc biệt là tham nhũng thì cực kì thấp.
Thứ ba, càng vay nhiều ODA
thì càng khó đoán về tương lai kinh tế và chính trị của đất nước.
Dù sao thì cũng phải nên nhớ rằng,
ODA không phải là cho không,
mà là một khoản vay,
và đã vay, thì phải trả.
Vay hôm nay thì mai sau con cháu sẽ phải trả.
Angus Deaton, người đạt giải Nobel kinh tế học năm 2015 đã từng nói rằng:
“Ai đưa cho chúng ta cái trách nhiệm này?”
Tức là tại sao các nước giàu cứ thích can thiệp vào việc của các nước khác?
Không ai nợ bạn một cuộc sống.
Và bạn phải chịu trách nhiệm về sự nghèo đói của mình.
Giáo sư Angus Deaton cho rằng,
các nước giàu cần phải suy nghĩ lại về cách thức giúp đỡ người nghèo
bằng cách đưa tiền cho chính phủ của họ,
bởi vì đưa tiền nuôi sống bộ máy quản lý yếu kém
giống như tiếp nước cho người bệnh mãn tính mà không tiêm thuốc,
chỉ kéo dài căn bệnh ngày càng nặng hơn.
Lối suy nghĩ này giống như kiểu của siêu nhân vậy –
nhào vào và cứu tất cả những con người đau khổ trên thế giới,
nhưng bốc đồng và thiếu suy nghĩ.
Thực ra nó cũng hơi giống với ý tưởng của chủ nghĩa thực dân.
Gọi là cứu giúp người khác,
mang nền văn minh nhân loại đến những nơi tối tăm của thế giới,
nhưng thực ra họ cũng không hề nghĩ xem việc mình giúp đã đúng chưa,
và giúp thế nào thì là đủ.
Trong kinh tế, thì nó giống như là cung và cầu của các gói hỗ trợ phát triển vậy.
Chúng ta chỉ biết một điều là,
thế giới dường như vẫn chưa tìm ra được điểm cân bằng (equilibrium point).
Thế nên là,
nếu dạo qua truyền thông về tin tức của những gói ODA mới,
hay thành tựu trong việc nhận vốn ODA của Việt Nam,
hãy thử dừng lại xem, và nghĩ,
liệu ODA có hoàn toàn là quà từ những mạnh thường quân như bạn nghĩ?
Hi vọng sau khi xem video này thì các bạn đã thấy quan tâm hơn
về việc tìm hiểu bản chất lợi và hại của những đầu tư này tại Việt Nam.
Hãy cùng nhau share và comment vào video này
để nói cho những người khác biết suy nghĩ của bạn về ODA đi nào.