Tip:
Highlight text to annotate it
X
Translator: Nam Nguyen Cong Reviewer: Nhu PHAM
Ở mỗi giai đoạn cuộc đời
chúng ta ra những quyết định có ảnh hưởng sâu sắc đến
con người mình trong tương lai,
và khi trở thành con người ấy,
không phải lúc nào ta cũng hài lòng với quyết định đó.
Thanh niên trả nhiều tiền
để xóa hình xăm hồi thiếu niên họ đã
trả nhiều tiền để xăm cho được.
Người trung niên quyết ly dị người bạn đời
mà hồi thanh niên họ đòi cưới cho được.
Tuổi già tiêu pha hết
những gì nhọc công kiếm được buổi trung niên.
Vân vân và vân vân.
Câu hỏi khiến tôi, một nhà tâm lý học, thích thú là
tại sao ta lại ra những quyết định
khiến bản thân thường xuyên hối tiếc trong tương lai?
Tôi cho rằng một trong những lý do
là chúng ta có một quan niệm sai lầm căn bản
về sức mạnh của thời gian.
Mỗi chúng ta biết rằng càng già,
tốc độ thay đổi càng chậm lại,
rằng con cái quý vị thay đổi gần như từng phút
nhưng cha mẹ quý vị dường như thay đổi theo năm.
Tên gọi của cái điểm thần kỳ trong đời này là gì
nơi mà sự thay đổi bất chợt chuyển từ
nước đại thành sên bò?
Tuổi thiếu niên chăng? Tuổi trung niên chăng?
Tuổi già chăng? Câu trả lời, cho hầu hết mọi người,
hóa ra là Lúc này,
nó xảy ra bất cứ nơi nào được gọi là Bây giờ.
Hôm nay, tôi muốn thuyết phục quý vị rằng
tất cả chúng ta đang sống với một ảo tưởng,
ảo tưởng đó là lịch sử, lịch sử cá nhân của ta,
đã đến hồi kết thúc,
rằng chúng ta đã trở thành
con người mình luôn muốn trở thành
và cứ thế mãi cho đến hết đời.
Dữ liệu cho luận điểm này.
Đây là một nghiên cứu về sự thay đổi
trong giá trị con người qua thời gian.
Đây là ba giá trị.
Mỗi người ở đây có cả ba,
quý vị có lẽ biết rằng khi lớn lên,
sự cân bằng giữa các giá trị sẽ chuyển đổi.
Tại sao lại thế?
Chúng tôi đã hỏi hàng nghìn người,
yêu cầu một nửa trong số họ đoán xem
giá trị của mình sẽ thay đổi ra sao trong 10 năm tới,
và yêu cầu nửa còn lại
cho biết giá trị của họ trong 10 năm qua thay đổi thế nào.
Điều này giúp thực hiện một phép phân tích thú vị,
cho phép so sánh những phỏng đoán
của, thí dụ, những người 18 tuổi,
với ý kiến của người 28,
và làm phân tích này xuyên suốt đời người.
Đây là cái chúng tôi tìm được.
Trước hết, đúng là
sự thay đổi chậm lại theo tuổi tác
nhưng thứ hai, quý vị đang sai,
nó không chậm lại nhiều như ta nghĩ.
Theo dữ liệu của chúng tôi, ở mỗi tuổi từ 18 đến 68,
người ta đánh giá hết sức thấp độ thay đổi
mà mình sẽ trải nghiệm trong vòng 10 năm tới.
Chúng tôi gọi đây là ảo tưởng "lịch sử chấm dứt".
Để dễ hình dung về mức độ của hiệu ứng này,
nối hai đường kẻ này,
và cái quý vị thấy là những người tuổi 18
ước tính một độ thay đổi
ngang với những người tuổi 50.
Không chỉ là giá trị. Còn nhiều thứ khác nữa.
Thí dụ, tính cách.
Nhiều nhà tâm lý học khẳng định
nhân cách có năm phương diện:
sự loạn thần kinh, sự cởi mở với trải nghiệm,
tính dễ ưng thuận, sự hướng ngoại và sự tận tâm.
Chúng tôi lại hỏi xem họ cho là mình sẽ
thay đổi bao nhiêu trong 10 năm tới,
và thay đổi bao nhiêu trong 10 năm qua,
cái chúng tôi tìm được,
quý vị sẽ làm quen với biểu đồ này,
vì, một lần nữa, độ thay đổi
có chậm lại theo tuổi tác,
nhưng ở mỗi tuổi, người ta đánh giá quá thấp
độ thay đổi của nhân cách
trong thập niên sắp tới.
Và đây không phải là thứ chóng vánh
như giá trị và nhân cách.
Quý vị có thể hỏi người khác về sở thích, sở ghét,
sở thích cơ bản của họ.
Thí dụ, hãy nêu tên người bạn thân nhất,
kiểu đi nghỉ quý vị thích nhất,
sở thích,
loại nhạc ưa thích.
Họ có thể kể tên chúng.
Chúng tôi yêu cầu một nửa trả lời câu
"Bạn có nghĩ điều này sẽ thay đổi trong 10 năm tới?"
và nửa còn lại trả lời câu
"Điều này có thay đổi gì trong vòng 10 năm qua ?"
Cái chúng tôi tìm ra, là cái quý vị đã thấy hai lần
và nó đây :
người ta đoán rằng người bạn mà mình có hôm nay
sẽ vẫn là người bạn trong 10 năm tới,
kỳ nghỉ người ta ham thích nhất bây giờ
sẽ vẫn là cái họ thích trong 10 năm tới,
tuy nhiên, những người già hơn 10 tuổi nói
"Ôi, anh ạ, cái ấy đã thực sự thay đổi rồi."
Có đáng lưu tâm không?
Có phải là một phán đoán sai vô hại ?
Không, nó rất quan trọng, tôi sẽ cho ví dụ.
Điều này ảnh hưởng nghiêm trọng đến việc ra quyết định của ta.
Hãy nghĩ đến
thần tượng âm nhạc của mình ngày hôm nay
hoặc thần tượng của 10 năm trước.
Tôi cũng để tên thần tượng của tôi lên đây.
Giờ ta hỏi mọi người
hãy dự đoán,
họ sẽ trả bao nhiêu tiền ngay bây giờ
để đi xem ngôi sao ca nhạc của họ hiện nay
biểu diễn vào 10 năm tới,
tính trung bình, mọi người nói họ sẽ trả
129 đô để mua vé đó.
Thế nhưng, khi chúng tôi hỏi họ sẽ trả bao nhiêu
để đi xem ngôi sao ca nhạc mười năm trước
biểu diễn ngày hôm nay,
họ trả lời chỉ 80 đô thôi.
Theo tư duy duy lý,
hai con số hẳn phải bằng nhau,
chúng ta chi mạnh tay cho những dịp
chiều theo sở thích hiện tại của mình
vì đánh giá quá cao sự ổn định của nó.
Tại sao như vậy? Cũng không rõ,
nhưng chắc có liên quan
đến việc nhớ thì dễ
hình dung thì khó.
Hầu hết ta đều nhớ mình là ai 10 năm trước,
nhưng lại khó hình dung sẽ thế nào trong 10 năm tới
và lầm tưởng rằng vì khó hình dung,
nên chưa chắc nó sẽ xảy ra.
Thật tiếc, khi người ta nói "Tôi không thể hình dung,"
họ đang nói về óc tưởng tượng nghèo nàn của mình,
chứ không phải về khả năng
ít xảy ra của điều họ đang nói đến.
Gốc rễ của vấn đề: thời gian là một mãnh lực
cải biến sở thích,
biến đổi giá trị,
thay đổi nhân cách.
Dường như, ta đánh giá đúng điều này,
nhưng chỉ là khi nhìn lại.
Chỉ khi quay đầu nhìn lại ta mới nhận ra
mười năm bao nước đã qua cầu.
Dường như, với hầu hết chúng ta,
hiện tại là thời gian mầu nhiệm.
Đó là chỗ dòng thời gian chảy xiết.
Vào khoảng khắc đó, ta bỗng
trở thành chính mình.
Con người là công việc còn dang dở
lại lầm tưởng rằng mình đã xong xuôi.
Con người ta trong lúc này
là nhất thời, thoáng qua, tạm bợ
như con người mà ta đã sống.
Cái bất biến trong đời ta là thay đổi.
Xin cám ơn.
(Vỗ tay)