Tip:
Highlight text to annotate it
X
Thế giới có bao nhiêu lục địa (LĐ)? Nếu sống ở những nước nói tiếng Anh
có thể bạn nghĩ câu trả lời hiển nhiên là: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7.
Tuy nhiên mỗi người có cách đếm số lục địa khác nhau.
Định nghĩa thông dụng - lục địa là những mảng đất liền lớn bị đại dương ngăn cách
có vẻ ổn, đến khi bạn bắt đầu suy nghĩ về nó, và có vài vấn đề nảy sinh.
Vấn đề, giống như, thế này:
Đây là châu Âu, đây là châu Á. Và bạn nhận ra giữa chúng không có đại dương.
Vậy tại sao chúng lại là hai lục địa khác nhau?
Thường là vì lý do văn hoá: Văn hoá châu Âu quá khác biệt so với châu Á
nên người ta nghĩ tốt nhất là nên tách chúng làm hai.
OK... Có lẽ vậy.
Nhưng nếu lý do văn hoá là hợp lý, vậy cũng nên áp dụng cho Ấn Độ và Trung Đông
Bây giờ bạn có 9 lục địa và 1 vấn đề mới Nếu lấy văn hoá để định nghĩa lục địa
thì có thể sẽ không bao giờ ngưng vẽ những định phân chia vô ích này được.
Vì vậy, một số nơi không chia vì văn hoá và gộp châu Âu và châu Á thành LĐ Á-Âu
Không nên nhầm lẫn LĐ Á-Âu - Eurasia (địa lý) với Eurasia này (chính trị)
Nếu xem châu Âu và châu Á là một lục địa Á-Âu, số lượng lục địa
còn lại 6.
Nhưng còn ở đây thì sao: Bắc Mỹ và Nam Mỹ?
Chúng nối với nhau tại đất nước Panama, ít nhất đã từng như vậy đến khi
Teddy Roosevelt cho rằng nên chia cắt nước Panama ra làm hai.
Nhưng cho dù có thế, Kênh đào Panama chỉ sâu có 13 mét.
Bạn có thể đi bộ từ tận Bắc Alaska, qua Kênh đào Panama nhỏ hẹp, và
nếu không có rừng nhiệt đới Brazil với đầy rẫy sinh vật nguy hiểm chết người,
có thể đi đến tận mũi Chile. Vậy, dù bị ngăn cách bởi kênh đào, Bắc Mỹ và Nam Mỹ
không hẳn bị ngăn cách. Vì vậy, một số nơi trên thế giới, đặc biệt là Nam Mỹ
xem châu Mỹ là 1 lục địa, không phải 2. Và điều này giảm số lượng lục địa
xuống còn 5.
Nhưng... nếu loại trừ Kênh đào Panama thì cũng phải loại trừ Kênh đào Suez
và bạn vừa mới tạo ra một lục địa Á-Âu-Phi lớn khủng khiếp:
85 km vuông, nơi sinh sống của 5,7 tỷ người.
Với việc xem thế giới có 4 lục địa chắc hẳn công việc của ta đã xong vì
đã hết lục địa có thể gộp lại và định nghĩa về lục địa đã nhất quán.
Thực tế, ta vẫn chưa thể kết thúc được vì từ 'lớn'. Chính xác là lục địa cỡ nào
mới gọi là lớn?
Úc châu là một lục địa nhỏ xinh hay là vua của các hòn đảo? Sao không xem
Greenland là lục địa nhỏ nhất? Nó cũng khá lớn chứ, kể cả khi lấy đi lớp băng.
Nhân lúc nói về băng, vậy còn Nam Cực? Lục địa bị lãng quên này thường bị dồn
dưới đáy bản đồ chỉ vì không ai sống ở đó cả.
Bỏ lớp băng phủ lên Nam Cực, ta thấy được quần đảo phía dưới.
Nam Cực không phải là một khối đất liền như ta tưởng.
Càng rối rắm hơn, đảo lớn nhất trong quần đảo này cũng nhỏ hơn Úc châu.
Vậy nếu vẫn muốn gọi Nam Cực là 1 lục địa, còn hằng hà những đảo khác
cũng muốn được gọi là lục địa.
Ví dụ như New Guinae, Borneo, Madagascar, Baffin, Sumatra, và Honshu.
Dù sự chi li này có vẻ ngớ ngẩn, nhưng cuối cùng phải có người quyết định
'lớn' nghĩa là thế nào, và quyết định đó có thể sẽ là tuỳ tiện và chủ quan.
Rắc rối này quen thuộc với những ai nhớ đến một câu hỏi cũng chủ yếu dựa trên
vấn đề kích thước: 'Diêm Vương Tinh (Pluto) có phải là hành tinh không?'
Bây giờ chúng ta còn rối trí hơn lúc bắt đầu nữa: lúc thì chỉ 3 lục địa,
lúc thì có một tá. Và câu trả lời là:
KHOA HỌC!
Rắc rối + khoa học = đáp án
Hãy hỏi Nhà địa chất học xem lục địa là gi.
Đối với họ lục địa là mảng kiến tạo: phần vỏ trái đất di chuyển cùng nhau.
Các nhà địa chất, hãy cho chúng tôi xem các lục địa đi!
Mảng Nam Cực, mảng Úc, mảng Á-Âu, mảng Nam Mỹ,
mảng Phi. Nhìn cũng khá ổn!
Mảng... Trung Đông, mảng... Ấn Độ. Mảng Caribê?
Mảng Thái Bình Dương? Thậm chí, không có gì ở đó cả.
À, hầu như không có gì. Mảng Nazca, mảng Scotia. Thiệt hả?
Ít nhất thì Bắc Mỹ nhìn cũng tương đối hợp lý. Cho đến khi cộng thêm một mảnh
của Nga, nửa Nhật Bản, và nửa Iceland.
Thật "hữu ích". Cảm ơn các nhà địa chất rất rất nhiều!
Trọng tâm của vấn đề nằm ở chỗ: từ 'lục địa' không có một định nghĩa
đơn giản và nhất quán để dùng trong giao tiếp thường nhật.
Vậy có bao nhiêu lục địa? À, bạn muốn có bao nhiêu lục địa?
Sáu. Dễ dàng thấy câu trả lời là sáu.�