Tip:
Highlight text to annotate it
X
Translator: MAI ANH PHAM Reviewer: Bao Tram Tran
Tôi thường được hỏi,
từ đâu tôi có niềm đam mê với nhân quyền và sự công bằng?
Nó bắt đầu từ rất sớm.
Tôi lớn lên ở miền Tây Ireland,
bị chèn ép bởi bốn anh em trai,
hai anh trai và hai em trai .
Nên tất nhiên tôi phải quan tâm đến nhân quyền,
và bình đẳng, và công bằng
và sử dụng những cái cùi chỏ!
(Tiếng cười)
Những vấn đề này luôn ảnh hưởng đến tôi,
đặc biệt,
khi tôi được bầu làm nữ Tổng thống đầu tiên của Ireland,
từ năm 1990 đến năm 1997,
tôi đã dùng cương vị của mình
để tạo cơ hội cho những người bị thiệt thòi ở đảo Ireland,
và mang cộng đồng ở Bắc Ireland
đến với những người Đảng Cộng hòa,
cùng với nỗ lực xây dựng hòa bình.
Khi tôi đến Vương quốc Anh với cương vị Tổng thống Ireland đầu tiên
để gặp Nữ hoàng Elizabeth Đệ Nhị
và mời Ngài đến nơi ở chính thức của tôi
nơi mà chúng ta gọi là "Áras an Uachtaráin"- dinh thự Tổng thống,
cùng với những thành viên của hoàng tộc,
trong đó, đáng chú ý, là Hoàng tử xứ Wales.
Tôi nhận thức được rằng vào thời điểm tôi đương nhiệm,
Ireland đang bắt đầu quá trình phát triển kinh tế mạnh mẽ.
Chúng tôi là một đất nước được hưởng lợi từ sự hợp nhất của Liên minh Châu Âu.
Thật ra, khi Ireland lần đầu gia nhập liên minh Châu Âu vào năm 1973,
có nhiều khu vực trong nước bị xem là đang phát triển,
bao gồm cả quê hương yêu dấu của tôi- Quận Mayo.
Tôi đã dẫn phái đoàn thương mại ở đây đến nước Mỹ,
đến Nhật Bản, Ấn Độ,
để kêu gọi đầu tư, sự giúp đỡ tạo ra cơ hội nghề nghiệp,
xây dựng dần nền kinh tế,
xây dựng hệ thống y tế, giáo dục của chúng tôi...
sự phát triển của chúng tôi.
Với cương vị Tổng thống, điều mà tôi không phải làm
là mua thêm đất liền ở châu Âu,
để những người dân Ireland có thể đến đó vì hòn đảo của chúng tôi đang chìm dần.
Điều mà tôi không phải nghĩ đến,
dù là Tổng thống hay một luật sư soạn thảo hiến pháp,
là những ngụ ý về chủ quyền lãnh thổ
bị đe dọa bởi ảnh hưởng của biến đổi khí hậu.
Đó là những gì mà Tổng thống Tong, nước Cộng hòa Kiribati,
phải trăn trở mỗi sáng thức dậy.
Ông ấy đã mua đất ở Fiji và xem đó như là một hợp đồng bảo hiểm,
cho cái mà ông gọi là "di cư trong danh dự",
bởi vì ông biết người dân của ông có thể sẽ phải rời bỏ hòn đảo của mình.
Khi tôi nghe ông ấy nói về tình huống này
Tôi thực sự cảm thấy đây là một vấn đề mà không nhà lãnh đạo nào muốn gặp phải.
Và khi tôi nghe ông ấy nói về sự khó khăn mà ông gặp phải,
tôi đã nghĩ về Eleanor Roosevelt.
Tôi đã nghĩ về bà ấy và những người cộng sự của bà
tại Ủy ban Nhân quyền, nơi bà làm chủ tịch vào năm 1948,
và soạn thảo bản Tuyên ngôn Toàn cầu về Nhân quyền.
Với họ, sẽ thật khó có thể tưởng tượng được
rằng toàn bộ đất nước có thể biến mất
bởi biến đổi khí hậu mà con người gây ra.
Tôi đến với biến đổi khí hậu không giống nhà khoa học hay luật sư về môi trường,
và tôi cũng không thật sự ấn tượng bởi hình ảnh của những con gấu Bắc Cực
hay những tảng băng đang tan chảy.
Lý do khiến tôi quan tâm là sự ảnh hưởng đến con người,
và sự ảnh hưởng đến quyền của họ --
quyền được tiếp cận thức ăn, nước uống, sức khỏe, giáo dục và nơi ở.
Tôi đề cập đến vấn đề này một cách khiêm tốn,
vì tôi không phải người tiên phong trong vấn đề này.
Khi tôi phục vụ
ở cương vị là Cao ủy của LHQ về Nhân Quyền
từ 1997 đến 2002,
biến đổi khí hậu không phải vấn đề hàng đầu tôi quan tâm.
Tôi không nghĩ mình đã từng có bài phát biểu đơn giản về vấn đề này.
tôi biết rằng có bộ phận khác của Liên Hợp Quốc
Công ước Liên Hợp Quốc về biến đổi khí hậu
đang giải quyết vấn đề về sự biến đổi khí hậu.
Sau đó, tôi bắt đầu làm việc tại những nước Châu Phi
về vấn đề phát triển và quyền của con người.
Và tôi rất hay nghe 1 câu nói phổ biến:
"Ồ, nhưng mọi thứ đã tệ hơn trước, rất tệ hơn trước đây rồi."
Sau đó, tôi đã tìm ra được ý nghĩa sau câu nói ấy;
câu nói ấy là về sự biến đổi khí hậu --
sự thay đổi thất thường của khí hậu, thời tiết.
Tôi đã gặp Constance Okallet,
người đã tạo nên hội phụ nữ tại miền Đông Uganda,
và cô ấy kể rằng khi cô lớn lên,
cô đã có cuộc sống bình thường ở ngôi làng và họ không bị đói,
họ biết rằng mùa nông nghiệp sẽ tới như họ dự đoán.
họ biết khi nào cần gieo giống và khi nào có thể thu hoạch,
thế nên họ có đủ thức ăn.
Thế nhưng, trong những năm gần đây,
vào lúc này,
họ không có gì ngoài một đợt hạn hán dài,
và sau đó là lũ lụt,
và sau đó tiếp tục là hạn hán.
Trường học đã bị phá hủy,
cuộc sống bị đảo lộn,
và mùa màng cũng bị tàn phá.
Cô ấy thành lập hội phụ nữ này với mục tiêu giúp đoàn kết cộng đồng.
Sự thật này đã làm tôi bất ngờ,
vì lẽ đương nhiên, Constance Okollet không có trách nhiệm
với khí thải nhà kính là tác nhân chính gây ra vấn đề này.
Thực tế, tôi đã rất ấn tượng với tình hình ở Malawi
tháng Một năm nay.
Một trận lũ nghiêm trọng chưa từng có đã xảy ra,
nó bao phủ đến một phần ba đất nước,
hơn 300 người chết,
và hàng trăm ngàn người mất nhà cửa.
Trung bình mỗi người ở Malawi
thải ra gần 80 kg khí CO2 mỗi năm.
Trung bình mỗi người Mỹ thải ra 17.5 tấn.
Vậy những người phải gánh chịu hậu quả một cách bất công
họ không lái xe, không có điện, không tiêu dùng quá nhiều,
và họ đang dần cảm nhận nhiều hơn nữa
sự ảnh hưởng của biến đổi khí hậu,
sự thay đổi khiến họ không thể trồng trọt theo kinh nghiệm
không biết làm thế nào để chăm lo cho tương lai của mình.
tôi nghĩ nó thực sự là tầm quan trọng của sự bất công này
đã ảnh hưởng rất lớn đến tôi.
Và tôi biết rằng chúng ta không thể chỉ ra một số bất công đó nữa
vì chúng ta không tham gia khóa học về thế giới an toàn.
Chính phủ trên toàn thế giới đã nhất trí tại hội nghị ở Copenhagen,
và điều đó được đề cập đến ở mọi hội nghị về môi trường,
rằng chúng ta phải giữ nhiệt độ trung bình thấp hơn 2 độ C
so với ngưỡng ấm trong công nghiệp nhẹ.
Thế nhưng chúng ta đang trên mức đó gần 4 độ C.
Điều đó khiến chúng ta đối mặt với sự đe dọa tới tương lai của hành tinh này.
Và khiến tôi nhận ra
biến đổi khí hậu là mối đe dọa lớn nhất đến nhân quyền trong thế kỉ 21.
Và điều đó mang tôi đến với việc bảo vệ công lý cho môi trường.
Công việc trả lời cho cuộc tranh cãi về đạo đức
cho cả hai phía
đề cập đến việc biến đổi khí hậu.
Trước hết,
về phía những người đang chịu ảnh hưởng nhiều nhất của biến đổi khí hậu.
Và sau đó,
để chắc rằng họ không bị bỏ lại khi chúng ta tiếp tục vận động
và bắt đầu hành động vì môi trường,
như chúng ta đang làm.
Trong thế giới không bình đẳng ngày nay,
Số lượng người bị bỏ lại thật đáng kinh ngạc.
Trong 7.2 triệu người trên toàn thế giới, đến 3 triệu người bị bỏ lại.
1.3 tỷ người không được sử dụng điện.
họ phải thắp sáng ngôi nhà của họ bằng nến và dầu hỏa,
cả hai cách đều vô cùng nguy hiểm.
và thật sự họ phải trả rất nhiều tiền trong thu nhập ít ỏi để thắp sáng.
2.6 tỷ người vẫn nấu ăn bằng lửa đốt --
bằng than, gỗ, khí ga từ phân động vật.
Và chính việc này gây ra 4 triệu người chết mỗi năm
vì ngạt khí trong nhà,
và đương nhiên, đa số những người chết là phụ nữ.
Thế giới này rất không công bằng,
và chúng ta cần phải thay đổi từ trạng thái "bình thường".
Chúng ta không nên đánh giá thấp quy mô và tính chất biến đổi
của những sự thay đổi cần thiết,
vì chúng ta phải đạt mục tiêu không còn khí thải các-bon trước năm 2050,
nếu chúng ta muốn giữ nhiệt độ trung bình dưới ngưỡng ấm 2 độ C.
Điều đó có nghĩa là chúng ta cần bỏ qua hai phần ba lượng tài nguyên đã biết
của nhiên liệu hóa thạch trong lòng đất.
Đó là một sự thay đổi rất lớn,
và nó thể hiện rõ rằng,
những nước công nghiệp phải cắt giảm lượng khí thải,
cần sử dụng năng lượng hiệu quả hơn,
và nhanh chóng chuyển sang sử dụng năng lượng tái tạo.
Với những nước đang phát triển và có nền kinh tế mới nổi,
vấn đề và thách thức là phát triển mà không làm ô nhiễm môi trường,
bởi vì họ cần phát triển; họ có dân số thấp.
Nên họ phải phát triển mà không ô nhiễm và đó lại là một vấn đề khác.
Quả thật, chưa có đất nước nào phát triển mà không làm ô nhiễm môi trường.
Mọi đất nước phát triển với nhiên liệu hóa thạch,
và rồi có thể chuyển dần sang nhiên liệu tái tạo.
Thế nên đó là một thách thức rất lớn,
và đòi hỏi sự hợp tác toàn bộ của cộng đồng quốc tế,
với nguồn tài chính và công nghệ, hệ thống quản lí và sự hỗ trợ cần thiết,
bởi không một đất nước nào có thể tự mình thoát khỏi ảnh hưởng của biến đổi khí hậu.
Đây là một vấn đề cần đến sự đoàn kết của toàn nhân loại.
Sự đoàn kết này dựa trên sự tự giác --
bởi chúng ta đang cùng nhau gánh chịu hậu quả
và cùng nhau hành động
để đạt được mục tiêu không còn khí thải cacbon trước năm 2050.
Tin tốt là sự thay đổi đang diễn ra,
và diễn ra rất nhanh.
Tại California,
đang có một mục tiêu cắt giảm khí thải đầy hoài bão.
Tại Hawaii, chính quyền đang thông qua một đạo luật
với mục tiêu sử dụng 100 phần trăm năng lượng tái tạo trước năm 2045.
Và chính phủ khắp thế giới đang rất tham vọng.
Tại Costa Rica, chính quyền đã cam kết không còn khí thải cacbon trước năm 2021.
Tại Ethiopia, chính quyền cam kết không còn khí thải cacbon trước năm 2027.
Apple đã khẳng định rằng nhà máy của họ tại Trung Quốc sẽ dùng năng lượng tái tạo.
Đang có một cuộc đua tại thời điểm hiện tại
để tạo ra điện từ năng lượng thủy triều và sóng,
nhằm giúp chúng ta ngừng sử dụng nguồn than dưới lòng đất.
Sự thay đổi đó đang được đón chào và cũng diễn ra rất nhanh.
Nhưng như thế vẫn chưa đủ,
và ý chí chính trị vẫn chưa đủ.
Hãy cùng quay trở lại với tổng thống Tong và những người dân ở Kiribati.
Họ vẫn có thể sống tại đảo của họ và có giải pháp ,
nhưng điều đó cần đến ý chí chính trị mạnh mẽ.
Tổng thống Tong đã nói với tôi về ý tưởng đầy hoài bão của ông ấy
để xây dựng hoặc làm nổi một hòn đảo nhỏ nơi người dân của ông có thể sống được.
Điều này, đương nhiên, phụ thuộc vào nguồn tài chính của Kiribati.
Nó cũng sẽ cần một sự đoàn kết và sự trợ giúp lớn từ các nước khác,
và sẽ cần rất nhiều ý tưởng giàu trí tưởng tượng
mà chúng ta mang đến với nhau khi ta cần một trạm không gian trong không khí.
Nhưng liệu có thật sự tuyệt vời khi có thắc mắc kỹ thuật đó,
và để con người ở lại trong lãnh thổ có chủ quyền của họ,
trở thành một phần của cộng đồng các quốc gia?
Đó là một loại ý tưởng mà chúng ta cần nghĩ đến.
Đúng vậy, thách thức của sự thay đổi mà ta cần là rất lớn,
nhưng chúng có thể giải quyết được.
Chúng ta đang, như một con người,
có khả năng cùng nhau giải quyết những vấn đề đó.
Tôi đã rất ý thức về vấn đề này khi tôi tham gia vào năm nay
trong lễ kỷ niệm lần thứ 70
của sự kết thúc Chiến tranh Thế giới lần thứ hai năm 1945.
1945 là một năm khác thường.
Đó là năm mà thế giới phải đối mặt
với những vấn đề gần như không thể giải quyết được --
sự tàn phá của Chiến tranh Thế giới, đặc biệt là Chiến tranh Thế giới thứ hai;
sự hòa bình mong manh được mang lại;
sự cần thiết của phục hưng kinh tế toàn cầu.
Nhưng các nhà lãnh đạo thời đó không hề nao núng.
Họ có khả năng và một năng lực được điều khiển bởi mong muốn
thế giới không bao giờ có thể gặp phải vấn đề như thế này nữa.
Và họ phải xây dựng cấu trúc cho hòa bình và sự bảo vệ.
Và chúng ta nhận được gì? Họ đã làm được những gì?
Hiến chương của Liên Hợp Quốc,
các tổ chức Brentton Woods, như chúng được gọi, Ngân hàng Thế giới,
và Quỹ Tiền tệ Quốc tế.
Một kế hoạch Marshall cho Châu Âu, một châu Âu bị tàn phá,
để tái cấu trúc lại.
Và một vài năm sau đó,
bản Tuyên ngôn Quốc Tế về Nhân quyền.
2015 cũng là một năm quan trọng
như 1945, với những thử thách tương tự và những tiềm lực tương tự.
Sẽ có hai Hội nghị thượng đỉnh quan trọng vào năm nay:
đầu tiên, vào tháng 9 ở New York,
Hội nghị về những mục tiêu phát triển bền vững.
Và sau đó là Hội nghị ở Paris tháng 12, về thỏa thuận khí hậu.
Những mục tiêu phát triển bền vững với ý định giúp đỡ các nước
tồn tại bền vững, hòa hợp với Mẹ Trái Đất,
không bị đưa ra khỏi Mẹ Trái đất và phá hủy hệ sinh thái,
đồng thời, để tồn tại đồng điệu với Mẹ Trái đất,
bằng cách sống dưới sự phát triển bền vững.
Và những mục tiêu phát triển bền vững
sẽ được kích hoạt cho toàn bộ các nước,
vào tháng 1 năm 2016.
Hiệp nghị khí hậu --
một hiệp nghị bắt buộc --
là cần thiết bới những bằng chứng khoa học
cho thấy chúng ta đang trên quỹ đạo với thế giới khoảng 4 độ
và chúng ta cần đổi hướng để giữ dưới 2 độ.
Do đó chúng ta cần thực hiện các bước mà sẽ được theo dõi và xem xét lại,
để có thể tiếp tục tăng tham vọng về việc cắt giảm khí thải như thế nào,
và nhanh chóng chuyển sang sử dụng năng lượng tái tạo ra sao,
để chúng ta có một thế giới an toàn.
Thực tế thì vấn đề này vô cùng quan trọng đến mức
không thể chỉ để lại cho các chính trị gia và Liên Hợp quốc.
(Cười)
Đó là vấn đề của tất cả chúng ta,
và nó là một vấn đề mà chúng ta cần nhiều lực đẩy hơn nữa.
Thật vậy, vai trò của các nhà môi trường đã thay đổi,
bởi vì chiều hướng công lý.
Bây giờ đây là một vấn đề cho các tổ chức tôn giáo,
dưới sự lãnh đạo tuyệt vời từ Đức Giáo hoàng Francis
và thực tế là, Giáo hội Anh,
đang giảm đầu tư vào nhiên liệu hóa thạch.
Đây cũng là một vấn đề cho cộng đồng doanh nghiệp,
và tin tốt là
cộng đồng này đang thay đổi vô cùng nhanh chóng --
trừ ngành công nghiệp nhiên liệu hóa thạch --
(Tiếng cười)
Mặc dù họ đã bắt đầu thay đổi từ từ tiếng nói của mình --
nhưng vẫn rất ít.
Doanh nghiệp không chỉ phát triển thần tốc tới lợi ích của năng lượng tái tạo,
mà còn thôi thúc các chính trị gia cho họ các dấu hiệu,
để họ có thể phát triển nhanh hơn nữa.
Đây là một vấn đề cho phong trào công đoàn.
Một vấn đề cho phong trào của phụ nữ.
Một vấn đề cho giới trẻ.
Tôi đã rất ngạc nhiên khi biết rằng Jibreel Khazan,
một trong Bộ Tứ Greensboro đã tham gia cuộc biểu tình ngồi ở Woolworth,
đã phát biểu gần đây rằng,
biến đổi khí hậu chính là thời điểm "quầy ăn trưa" cho giới trẻ.
Vì vậy, "quầy ăn trưa" cho giới trẻ của thế kỷ 21 --
loại vấn đề nhân quyền thực sự của thế kỷ 21,
bởi vì ông ấy đã nói rằng đó là thách thức lớn nhất
của nhân loại và công lý trên toàn thế giới.
Tôi rất nhớ cuộc Diễu hành Khí hậu tháng 9 năm ngoái,
đó là một lực đẩy khổng lồ,
không chỉ ở New York, mà là trên toàn thế giới.
Và chúng ta đã dựa vào điều đó.
Tôi đã diễu hành cùng với một vài người của Hội người cao tuổi,
tôi nhìn thấy một áp phích cách tôi hơi xa,
nhưng chúng tôi đứng rất gần nhau --
bởi vì cuối cùng, có đến 400,000 người trên các đường phố New York --
nên tôi không thể đến gần áp phích đó,
Tôi chỉ muốn có thể đứng lại phía sau nó,
bởi vì nó ghi "Những cụ già tức giận!"
(Tiếng cười)
Đó là những gì tôi cảm thấy.
Giờ tôi có 5 đứa cháu,
tôi thấy rất hạnh phúc khi là một người bà Ireland có 5 đứa cháu,
và tôi nghĩ về thế giới của chúng,
nó sẽ như thế nào nếu chúng chia sẻ thế giới đó
với khoảng 9 tỉ người khác năm 2050.
Chúng ta biết rằng chắc chắn nó sẽ là một thế giới với khí hậu hạn chế,
bởi vì lượng khí thải mà chúng ta đã thải ra,
nhưng nó có thể là một thế giới bình đẳng và công bằng hơn nhiều,
tốt hơn cho sức khỏe, cho công việc
và tốt hơn cho bảo vệ năng lượng,
so với thế giới mà chúng ta đang sống,
nếu chúng ta chuyển đủ sớm và thích đáng sang năng lượng tái tạo,
và không ai bị bỏ lại phía sau.
Không một ai bị bỏ lại.
Và giống như chúng ta nhìn lại năm nay --
từ 2015 về 1945, nhìn lại 70 năm --
tôi muốn nghĩ rằng họ sẽ nhìn lại,
rằng thế giới sẽ nhìn lại 35 năm khi ở năm 2050,
35 năm bắt đầu từ 2015,
và họ sẽ nói rằng,
"Họ đã thực hiện tốt những gì họ đã làm năm 2015 không?
Chúng ta rất cảm kích rằng họ đã đưa ra quyết định làm khác đi,
và đưa thế giới vào đúng đường của nó,
và chúng ta hưởng lợi từ con đường đó,"
rằng họ sẽ thấy bằng cách nào đó chúng ta đã gánh lấy trách nhiệm của mình,
chúng ta làm những gì tương tự với những gì đã làm năm 1945,
chúng ta không bỏ lỡ cơ hội,
chúng ta hoàn thành trách nhiệm của mình.
Đó là những điều về năm nay.
Với tôi, theo cách nào đó
nó gói gọn trong lời nói của một người mà tôi vô cùng ngưỡng mộ.
Cô ấy là người dẫn đường của tôi, một người bạn,
cô ấy mất khi còn rất trẻ,
cô ấy là một người phi thường,
một nhà vô địch vĩ đại của môi trường:
Wangari Maathai.
Wangari đã từng nói,
"Trong quá trình lịch sử,
có những thời điểm khi con người được kêu gọi
thay đổi đến một tầm mới của ý thức,
để đạt được một nền tảng đạo đức cao hơn."
Và đó là những gì chúng ta cần làm.
Chúng ta cần đạt đến một tầm mới của ý thức,
một nền tảng đạo đức cao hơn.
Và chúng ta cần làm điều đó vào năm nay trong hai Hội nghị Thượng đỉnh lớn.
Điều đó sẽ không xảy ra cho đến khi chúng ta có sự thúc đẩy
từ những người trên toàn thế giới phát biểu rằng
"Chúng ta muốn hành động,
chúng ta muốn đổi hướng,
muốn một thế giới an toàn,
thế giới an toàn cho thế hệ tương lai,
thế giới an toàn cho con và cháu chúng ta,
và chúng ta làm điều đó cùng nhau."
Cảm ơn.
(Vỗ tay)