Tip:
Highlight text to annotate it
X
Chúng ta luôn có cảm giác rằng hình tròn và hình cầu đều "tròn" - nhưng điều gì
của hình cầu làm nó "tròn"? Nếu bạn nói về khả năng bao lấy một thể tích lớn
của một hình, bạn đang nói đến "độ cầu" (sphericity). Và hình cầu là hình có thể chứa thể tích lớn nhất
với diện tích bề mặt nhỏ nhất, vì thế, hình cầu là hình "cầu" nhất.
Nhưng "tròn" thì liên quan đến khả năng lăn nhiều hơn là thể tích phải không? Một vật tròn có thể
lăn mượt mà - như bánh xe hay vòng bi. Và yếu tố chính để vòng bi có thể
chuyển động mượt mà là có khoảng cách không đổi từ đáy đến đỉnh hoặc từ cạnh này đến cạnh kia.
Cũng có nhiều hình không phải hình tròn có "khoảng cách không đổi" mà dùng làm vòng bi
rất tốt. Ví dụ rô-to Reuleaux, tạo bởi 3 đường tròn giao nhau tại tâm
- vì thế mà mọi điểm trên một cạnh có cùng khoảng cách đến
đỉnh đối diện, và rô-to có thể lăn mượt mà. Thực tế thì rô-to Reuleaux
còn có thể lăn tốt trong một cái lỗ hình vuông!
Nhưng đừng thử dùng rô-to Reuleaux làm bánh xe cho ô tô của bạn - vì khoảng cách từ cạnh
đến trục là không cố định, những điểm góc sẽ làm xe bạn vô cùng xóc! Thực tế, những góc
trên rô-to Reuleaux đều như vậy - nhọn. Vậy là điều đó trái với ý nghĩa của "tròn"?
Địa lý cho ta câu trả lời: những hòn đá với cạnh nhọn hoặc thô ráp bị mài mòn và trở nên "nhẵn".
Vậy chúng ta có thể nói rô-to Reuleaux "tròn" chứ không "nhẵn". Mặt khác, có nhiều
đồng xu của Anh vừa "tròn" vừa "nhẵn", dù chúng không phải hình tròn: đồng 20 và 50-p
là hình thất giác đều (7 cạnh) có "khoảng cách không đổi", nghĩa là chúng dù không tròn nhưng
cũng sẽ không bị kẹt trong máy đút xu!
Một điều thú vị là "rouleau" trong tiếng Pháp nghĩa là "lăn" và Franz Reuleaux đã phát minh ra một cái rô-to lăn?