Tip:
Highlight text to annotate it
X
Như thông lệ hàng năm, khi đám đế phất cờ báo tin nước giựt, bầy sếu trở về trên cánh
đồng năn, đàn cá linh kéo sông lớn, ba tôi lại tổ chức ăn mừng.
Xin cảm tạ ơn trời lộc nước, công khó tiền hiền, hương hồn tiên tổ đã phù hộ cháu con tai qua
nạn khỏi, giữ gìn được mảnh ruộng thửa vườn.
Âu đây cũng là một cách để ba tôi nhắc nhở cháu con luôn khắc ghi lời cha ông thuở trước:
Dù lũ lớn đến đâu thì đây vẫn là quê hương xứ sở của mình, phải gắng công mà gìn giữ.
Đối đầu với lũ thì trụ cho vững, chớ buông mình mà bị nó cuốn trôi.
Đứng trước lũ mà trụ không vững, ắt là sẽ bị nó cuốn trôi!
Ở quê tôi, lời răn đó của cha ông giống như là một mệnh lệnh truyền đời, giúp cháu con
vững vàng hơn trước lũ - lũ của thiên tai, địch họa, lũ của lạc hậu, đói nghèo.
Thiên tai hay địch họa, lạc hậu hay đói nghèo, trên thế gian này ở đâu mà chẳng có, giống như
nước lớn nước ròng, bên bồi bên lở vốn là chuyện thường tình của mọi dòng sông.
Nhưng đói no, sướng khổ có lẽ nào lại là chuyện thường tình của mọi kiếp người?
Ngẫm câu hỏi đó mà tôi chợt nghĩ đến kiếp đời của những con người từng nổi chìm
trước lũ, chẳng hạn như là bà ngoại của tôi.
Nhớ lại mấy tháng trước, khi thấy ong ruồi trong vườn nhà đóng ổ trên cao, ba tôi đã ngờ
năm nay nước lớn. Tới chừng nghe radio báo lũ ở thượng nguồn, má tôi liền hối tôi lên
Hồng Ngự để thăm nom bà ngoại. Tuổi già sức yếu, bốn bề nước lụt tứ giăng,
biết ngoại tôi có bề gì hay không?
Mười mấy năm trời làm công tác khuyến nông, đường về quê ngoại tôi đâu có lạ gì, nhưng
giờ đây cứ ngỡ như mình đi trong mộng.
Đâu rồi những con đường rải đá thông xe 4 bánh về tận vùng sâu?
Đâu rồi những ngôi nhà lúa cao tới nóc bên bờ kênh mới?
Đâu rồi bóng các em thơ vui bước đến trường làng?
Chỉ một cơn lũ ập tới bất ngờ này thôi cũng đã đủ làm đổi thay tất cả.
Nghĩ dân mình sống chung với lũ đã bao đời, khi nhớ tuổi cũng đếm mùa nước nổi,
lúc làm ăn luôn tính chuyện lớn ròng, mồ hôi đổ ra nhiều như nước sông Tiền, lúa thóc gom
về cao hơn đỉnh Gò Tháp, vậy mà sao vẫn chưa hết đói bớt nghèo, đứng trước lũ cũng
gian nan như ông bà thuở trước?
Tôi tự hỏi mình chỉ là để cho có hỏi mà thôi, trước cảnh tang thương còn nhắc chuyện
đói no, sướng khổ mà làm gì. Nhưng ông bác tôi gặp dọc đường vẫn kể:
Tội nghiệp vợ chồng thằng Tư cá lóc, tánh tình hiền hậu, chí thú làm ăn. Bữa nọ nó
đi giăng câu thả lưới ngoài đồng, vợ ở nhà nấu cơm trong bếp, 3 đứa con để ở nhà ngoài,
sơ sẩy thế nào thằng út té xuống kênh, 2 thằng anh vội nhào theo cứu. Ba đứa cứu nhau rồi
cùng bị lũ cuốn trôi...
Ôi, cái tình ruột thịt của 3 đứa trẻ quê tôi. Chung giọt máu đào há dễ gì tan trong nước lã.
Trên đường lên Hồng Ngự, thấy cảnh này mà tôi cũng bớt buồn. Nghĩ dân Việt mình chung
một bào thai, nước Việt mình chung một mái nhà, xây dựng cơ đồ trên cái nền hình chữ S,
rồi chẳng may lũ về làm ngập cái bồ lúa ở miền Tây. Thế mới biết hễ có đại họa thì
ai cũng chung lo. Tình dân tộc, nghĩa đồng bào, cứ nghĩ tới mà rưng rưng nước mắt...
Liên tưởng miên man lại làm tôi sực nhớ tới bà, lòng phấp phổng lo âu một chuyện gì
bất trắc.
Miếu cũ đây rồi, nhưng nhà xưa đâu chẳng thấy? Còn bà tôi... Ngoại ơi, bà ở nơi nào?
Nhớ hồi xưa bà thường dẫn tôi đến viếng nơi này. Nó có tên là Gò Tháp. Bà nói đây là
cái gò cao nhất Đồng Tháp Mười, không cơn lũ nào làm ngập nó nỗi.
Trong một lần lũ lớn, ông cố tôi dắt díu vợ con tới đây lánh nạn, rồi chẳng may lâm bệnh
từ trần, chôn cất ở quanh gò, lâu ngày mất dấu. Bà tôi lập bài vị thờ cha ở ngôi chùa này.
Hồi đó tôi hỏi bà: Sao người ta thờ mấy ông thần, ông thì coi hiền, ông thì coi dữ?
Bà nói: Thì nó cũng giống như mình ở đời vậy thôi, có tốt có xấu, có hiền có dữ, có thiện có ác.
Ví như con sông Tiền quê mình, khi nó hiền thì cho tôm cá, cho phù sa bồi bổ ruộng vườn,
còn khi nó ác thì lấy cả mạng người. Ông cố con đã chết vì lũ đó thôi.
Những hộ di dời ở khu tạm trú cho tôi hay, nhờ chính quyền báo động sớm nên vụ
đất lở vừa qua không có ai bị thiệt mạng cả, còn bà tôi thì không rõ đi đâu.
Ngoại ơi, giữa trời nước mênh mông này, con biết phải tìm bà ở đâu bây giờ?
Trước mắt tôi giờ đâu đâu cũng ẩn hiện bóng bà, hòa cùng lớp người Việt tiền phong đi mở đất
dựa vào Gò Tháp mà *** ra khai phá vùng nê địa sình lầy. Những con người từng lọc lựa giữa
mấy ngàn giống lúa để chọn ra được giống lúa trời, nước dâng tới đâu, lúa cao tới đó, nuôi
sống dân tôi trãi mấy kiếp người.
Những con người từng là nghĩa quân theo Đốc binh Kiều chống giặc,
từng đứng nơi đây mà dõng dạc thề nguyền, quyết giữ gìn từng ngọn rau, tấc đất
quê hương.
Họ đã để lại cho cháu con một vùng lúa bạt ngàn cò bay thẳng cánh.
Họ đã để lại cho cháu con một truyền thống oai hùng, đứng trước lũ mà không hề sợ lũ,
lũ của thiên tai, địch họa, lũ của lạc hậu, đói nghèo.
Bể đê, cả làng không ai ngủ, biết bao người chống lũ trắng đêm.
Để bảo vệ đồng lúa của mình, ngưởi dân quê tôi phải hy sinh tất cả. Nhận xuồng ba lá là
phương tiện mưu sinh duy nhất lúc lũ về. Hoặc hiến cả ngôi nhà đang ở để dọn đường
xáng cạp lấp đê.
Và cũng quyết liệt biết bao cuộc chống lũ ở miệt vườn. Người ta phải dè chừng với lũ
suốt ngày đêm trong hàng mấy tháng trời ròng rã. Từ mọi phía, thủy thần lặng lẽ
tấn công. Cái gay cấn trong lòng người thật khó bề tả xiết.
Trong từng gốc cây, trên từng chồi lá chung đúc lại biết bao là tâm huyết của tiền nhân
gửi gắm cháu con, biết bao là hy vọng của người kế tục gắng sức vun trồng, biết bao
là mồ hôi và óc não, biết bao nghĩa, biết bao tình, đâu thể để nó cho thủy thần hủy diệt.
Đối đầu với lũ thì trụ cho thật vững, chớ buông mình mà bị nó cuốn trôi.
Dòng họ tôi bao đời làm ruộng, tới đời ông tôi mới lập nỗi miếng vườn. Đã có thời dân ở chợ
Cầu Muối gọi ông bằng biệt hiệu "Vua Chanh". Ba tôi nối nghiệp ông và nuôi tôi ăn học
thành kỹ sư nông nghiệp. Sự kế truyền trong dòng họ còn khắc sâu dấu vết trên nấm mộ này.
Lớp lớp phù sa con sông Tiền đã đắp bồi mặt liếp vượt cao hơn nền mộ chí của người xưa.
Nghề vườn quê tôi đã có tự bao giờ? Nhờ đâu mà đứng trước lũ nó vẫn không bị mất?
Người già trong xóm thì nói: Ông bà mình hồi trước mỗi khi lập vườn đều tính toán thật kỹ.
Thiên thời, địa lợi, nhân hòa - thiếu một trong 3 cái đó thì kể như thất bại. Còn cháu con ngày
nay, cải tạo vườn tạp thì làm rầm rầm, mà cứ đợi nước tới trôn mới nhảy.
Lời trách đó không phải là không có lý. Ở xóm cứ 10 vườn thì bị lũ làm chết hết 6-7 vườn, chỉ
vì không ai thật tin năm nay nước lớn. Nghe mấy đứa nhỏ kháo nhau trái quít này sao mà
giống cái não người trong sách, tôi nghĩ thầm, để có được miếng vườn, người ta đã phài tốn
biết bao là chất xám, phải so đo tính toán mọi bề, chỉ tiếc rằng khi tính, dường như
người ta bỏ quên cơn lũ của đất trời để tự buông mình trôi theo cơn lũ khác - cơn lũ
của thị trường vốn chứa đầy khát vọng, nhưng cũng có biết bao là xoáy nước, sóng ngầm.
Và cái não trạng chủ quan này đâu chỉ có ở quê tôi.
Dù lũ lớn đến đâu thì đây vẫn là quê hương, xứ sở của mình, phải gắng công mà gìn giữ.
Phải, lũ có thể giết chết một đời cây, chớ đâu giết nỗi được nghề vườn, cho dù nhịp điệu
sông Tiền hôm nay đã đổi khác. Chỉ có lẽ sinh tử của kiếp người là muôn đời không đổi khác
mà thôi...
Ngoại ơi, sao bà không đợi con kịp đến mà đành lòng vội bỏ ra đi?
Cậu Mười Phượng kể lại, sau vụ đất lở, cậu đã rước bà về Mỹ Quí ở chung. Vừa về tới nơi thì
bà tôi bệnh nặng. Thuốc men đã nhiều mà bệnh vẫn không bớt. Đêm báo động bể đê,
bà tôi đã qua đời giữa lúc cậu Mười cùng bà con còn bận lo chống lũ.
Tới sáng, cậu tôi về thì nghe mợ kể, trước khi chết bà tôi trối lại rằng: Nói sấp nhỏ nhớ kê
liền mấy bao lúa giống, chớ để ghe tàu chạy ngang làm ướt hết thì sẽ đói cả nhà.
Thì ra lòng bà tôi cũng mênh mông như mùa nước nổi, cũng lắng đọng tình đời như lớp lớp
phù sa.
Khi sống, trãi qua một cuộc đời dài 78 mùa nước nổi, bà đã từng sẻ chia bao nỗi buồn vui
cùng lớp người tay lấm, chân bùn, Giờ chết rồi, bà còn đâu để chung gánh gian nan với xóm
riềng nghèo khổ.
Mấy anh ở Ủy ban xã và Chi hội Chữ thập đỏ cũng đến chung lo. Cái điều lo nhất là biết phải
chôn cất bà tôi ở đâu bây giờ. Những nơi cao nhất trong xã là trụ sở Ủy ban, trường học,
trạm xá mà còn bị ngập, nói gì tới những chỗ khác, dù mức nước năm nay so với
năm 78 nào có nghĩa gì.
Mọi người khuyên cậu tôi chôn bà theo cách gác tréo giống như hồi chiến tranh dân ở
vùng nước nổi từng làm.
"Nghĩa tử là nghĩa tận". Nhưng mà bà ơi, biết phải làm sao bây giờ. Cả đời vất vả, sống trên
nước, chết nằm trên nước, đợi lũ qua rồi, bà mới được ấm thân dưới 3 tấc đất quê hương.
Cách vĩnh biệt một con người như thế, biết bao giờ mới là trường hợp cuối cùng?
Những cuộc đời tiếp nối lại sinh sôi ngay trên vùng nước nổi quê hương. Tất nhiên sự tiếp
tiếp nối nào cũng bắt rể từ quá khứ, bởi cây có cội mà nước cũng có nguồn.
Thằng Hoàng Em, cháu ngoại của tôi, con của dì Ba Kế ở Tân Kiều, đã không phụ lòng bà
mà gắng học. Mùa lũ này nó thi đậu một lượt 4 trường đại học, đem lại niềm vui cho cả họ,
cả làng, cho tất cả bà con vùng nước nổi.
Thi đậu rồi mà nhà chẳng có tiền. Nó tính xin học trễ một năm, đi làm mướn để lo học phí.
May sao cô bác thương tình, chính quyền lại ra tay giúp đỡ nó mới được đến trường giữa
lúc quê nhà còn lũ lụt tứ giăng.
Nó nói, em chọn trường kiến trúc vì nghĩ quê mình là vùng nước nổi cần phải có cách riêng
khi xây dựng mọi công trình mà em thì chưa biết đó là cách nào.
Nhớ hồi xưa ngoại bảo tôi rằng, con sông Tiền lúc hiền lúc dữ, sống chung với nó giống như
mình đối nhân xử thế ở đời, chưa hiểu hết nó thì làm sao mà thắng lũ.
Thấy thằng Hoàng Em vẽ chơi cái tháp mười tầng mà tôi chợt động lòng.
Biết bao giờ đời sống dân tôi sẽ giống như cái Gò Tháp này, sống chung với lũ nhưng mà cao
hơn lũ - lũ của thiên tai, địch họa, lũ của lạc hậu, đói nghèo.
Hôm nay, thằng Hoàng Em trở lại trường đại học, Ngoại ơi, hồn bà có linh thiêng hãy phù
hộ cháu con ăn học thành tài, mai lại về cùng thắng lũ với quê hương. �