Tip:
Highlight text to annotate it
X
Có lẽ các bạn có nghe về những chú chó trong thí nghiệm của Pavlov
cụm từ nói đến
nghiên cứu của Tiến sĩ Ivan Pavlov.
Trong thí nghiệm này, ông chứng minh ta có thể thay đổi
các yếu tố kính thích phản xạ ở loài chó.
Ông sử dụng tiếng chuông
trước khi đem
bột thịt lại cho bầy chó.
Sau nhiều lần nghe chuông
rồi sau đó được ăn ngon
chó bắt đầu chảy nước bọt tức thì
khi chỉ vừa mới nghe tiếng chuông thôi.
Chúng chảy nước bọt ngay cả khi
chẳng có bột thịt nữa.
Hiện tượng này không chỉ giới hạn trong loài chó.
Nếu ta xem xét trường hợp thuốc vờ
thuốc không có tác dụng chữa bệnh
nhưng đem lại hiệu quả
tương đương với thuốc thật.
Ở đây cái làm nên sự khác biệt là phản ứng của bản thân đối với bệnh
chẳng hạn như cảm nhận ít đau hơn
chứ không phải do bệnh.
Hay là khi nói về tình thương cho cha mẹ.
Có người sẽ nói tình thương này có tính bản năng,
họ cũng có lý phần nào đó.
Nhưng lập luận này quên không tính đến
tình thương sâu sắc
của con nuôi
dành cho cha mẹ nuôi.
Nhưng nếu áp dụng thuyết cư xử
ta có thể giải thích được cả hai loại tình thương này.
Cha mẹ, dù có phải ruột rà hay không
lúc nào cũng cho ta
thức ăn,
những nụ cười,
đồ chơi
tình cảm,
những trò chơi,
sự bảo bọc,
và giải trí.
Chính vì lúc nào hình ảnh cha mẹ cũng gắn liền
với những khía cạnh quan trọng của cuộc đời một đứa con
tuy có phần phức tạp hơn, cũng giống như
hiệu ứng của bột thịt đối với những chú chó trong thí nghiệm Pavlov.
Nói khác đi, nếu như cha mẹ giỏi phán đoán về
những điều tốt và hệ trọng
thì chính họ cũng trở nên
tốt và hệ trọng.
Ta cũng rút ra được một lời khuyên trong chuyện tình cảm lãng mạn
từ những quan sát của Pavlov.
Ai cũng cần ăn để sống phải không?
Và nếu có người nào đó cho ta được đồ
ngon làm chảy dãi
sẽ trở thành...tiếng chuông của ta.
Nói khác đi,
nếu bạn nấu được một hay nhiều bữa cơm cực ngon
cho người mình để ý,
thì rất có khả năng bạn sẽ
có nhiều cơ may với người này,
ngay cả nếu như bạn không nấu bữa cơm ngon kia.
Ai mà không muốn tình yêu của đời mình
thèm muốn mình đến phát cuồng?
Nhưng cuộc đời không phải đơn giản như rung chuông và chảy dãi.
Mặt tối của bài học này
gọi là ác cảm do vị gây ra.
Ác cảm này sinh ra khi ta ăn những thức
làm ta phát bịnh,
và từ đó tránh xa những thứ đó,
có khi tránh cả đời luôn.
Ác cảm với thức ăn có sức mạnh ghê gớm
và có hiệu lực
ngay cả khi hàng giờ liền sau mới bị bịnh
hay bản thân thức ăn không có vấn đề gì.
Như trường hợp ta bị cúm và ngẫu nhiên
ăn một vài thứ trước thời điểm ói mửa.
Ở đây ta biết những thức ăn này
không phải là nguyên nhân của việc ta ói ra,
nhưng cơ thể ta thì đâu có biết chuyện đó.
Và khi thấy lại thứ thức ăn kia
nhiều khi ta sẽ không chịu bỏ bụng.
Giờ thì tưởng tượng hậu quả của việc
nấu một bữa cơm chưa chín trong lần hẹn hò đầu tiên.
Nếu lỡ bữa cơm làm cho người ta bịnh
thì rất có khả năng họ sẽ
gắn dán cảm giác tồi tệ kia với không chỉ mình bữa cơm,
và còn cả toàn bộ thức ăn do bạn nấu.
Nhỡ đâu bữa hẹn trở nên bi đát
hay là lần gặp kế tiếp cũng kiểu như vậy
người ta sẽ liên kết hình ảnh của bạn tới những điều đó,
giống như những chú chó của Pavlov
liên kết tiếng chuông với bột thịt.
Nói khác đi,
chỉ cần bạn lảng vảng ở một bữa hẹn ăn tối
cũng có thể làm người ta thấy nôn ruột!
Ngạn ngữ có câu
con đường ngắn nhất tới con tim
là đi băng qua ngã bao tử,
với điều kiện bạn không làm người ta bịnh khi băng qua đó.